Hamiləlik ana bətnində döllənmiş yumurtanın inkişafı ilə başlayan və doğumla bitən prosesdir. Hamiləlik prosesinin sonu adətən 40 həftəlik müddətdən sonra baş verir. Bu prosesdə ana bətnində olan embrion və döl ana bətnində böyüyür və inkişaf edir. Hamiləlik prosesi təbii olaraq qadında bəzi dəyişiklərə səbəb olur və doğuşdan sonra da ana bətni bəzi dəyişikliklər yaşayır.
Doğuşdan sonra ana bətnində baş verən dəyişikliklər
Doğuş qadın orqanizmində əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb olan bir prosesdir. Doğuşdan dərhal sonra uşaqlıq (uterus) sürətlə əvvəlki ölçüsünə qayıtmağa başlayır ki, bu prosesə involution deyilir. Doğuşdan sonrakı dövrdə bədəndəki digər orqanlar da hamiləlikdən əvvəlki vəziyyətinə qayıtmağa başlayır. Qeyd edim ki, bu prosesdə hormonal dəyişikliklər və doğumun fiziki təsirləri orqanizmdə bəzi əlamətlər və pozğunluqlara səbəb ola bilər.
Hamiləlikdən sonra aybaşının bərpası
Postpartum dövr kimi də tanınan bu dövrün bərpası qadından qadına dəyişən təbii bir prosesdir. Hormonal dəyişikliklər, ana südü ilə qidalanma və doğuşdan sonra bədənin bərpası hamiləlikdən sonra menstruasiyaya təsir göstərir. Bu duruma təsir edən bəzi əsas amillər bunlardır:
Hormonal dəyişikliklər
Hamiləlik dövründə dölün inkişafını dəstəkləmək üçün hormonal səviyyələr, xüsusilə estrogen və progesteron yüksəlir. Doğuşdan sonra plasenta xaric edildikdə bu hormonlarda sürətli bir azalma var, bu da hamiləlikdən sonra aybaşının başlamasına səbəb olur.
Ana südü ilə qidalandırma
Körpələrini yalnız ana südü ilə qidalandıran bir çox qadın üçün tez-tez əmizdirmə və ana südünə tələbat prolaktin hormonunun ifrazını stimullaşdırır. Prolaktin yumurtlamağa maneə törədir və ana südü zamanı hamiləlikdən sonra menstruasiya olmaması laktasiya amenoreyasına səbəb ola bilər. Laktasiya amenoreyasının müddəti qadından qadına dəyişir.
Əmizdirmə
Ana tədricən körpəsinin qidalarına bərk qidalar və maye tərkibli qidalar daxil etdikcə və ana südü ilə qidalanma seanslarını azaldıqca prolaktin səviyyəsi azala bilər. Prolaktinin belə azalması yumurtlamanın bərpasına və doğuşdan sonra menstruasiyanın qayıtmasına səbəb ola bilər.
Əlavə qidalanma
Ana südü ilə yanaşı formula və ya əlavə qidalanmanın tətbiqi də menstruasiyanın bərpasına təsir göstərə bilər. Əgər ana südü daha az olarsa və süd tələbatı azalarsa, yumurtlama və menstruasiyanı dəstəkləyən hormonal dəyişikliklər daha erkən baş verə bilər.
Hormonal balansın bərpası
Hamiləlik dövründə bədəndə böyük dəyişikliklər baş verir və bu dövrdə hormonların səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə artır. Doğuşdan sonra bu yüksək hormonlar zamanla normallaşmağa başlayır. Xüsusilə estrogen və progesteron hormonları hamiləlikdən sonra orqanizmdə mühüm rol oynayan hormonlardır və doğuşdan sonra bu hormonların səviyyəsi azalır. Bu hormonal tənzimləmə laktasiya edən və laktasiya etməyən qadınlar arasında fərqlənə və menstrual dövrün bərpasına təsir göstərə bilər.
Doğuşdan sonrakı dövrdə hormonal dəyişikliklər ananın süd verib-verməməsi, hamiləlik müddəti, yaş, genetik faktorlar və digər sağlamlıq vəziyyətləri kimi müxtəlif amillərdən asılı olaraq fərqlənir. Hormonal balansın yenidən təşkili menstrual dövrün başlanğıcına da təsir göstərə bilən amildir və bəzi qadınlar doğumdan sonra menstruasiyaya dərhal qayıtdığı halda digərləri daha uzun müddət sonra menstruasiya olur.
Bu prosesdə hormonal dəyişikliklər səbəbilə qadının məhsuldar dövrü yenidən başlayır. Qeyd edim ki, doğuşdan sonrakı menstrual dövr qadınların bədən sağlamlığı və kontrasepsiya baxımından diqqət etməli olduğu mühüm bir prosesdir.
Hamiləlikdən sonra aybaşıya hormonların təsiri
Hormonlar hamiləlikdən sonra menstruasiyanın tənzimlənməsində və qadının nizamlı menstrual dövrünün qayıtmasında həlledici rol oynayır. Hamiləlik dövründə hormon səviyyələri, xüsusilə estrogen və progesteron dölün böyüməsini və inkişafını dəstəkləmək üçün əhəmiyyətli dərəcədə artır. Doğuşdan sonra bu hormon səviyyələri əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalır, çünki orqanizm hamiləlikdən əvvəlki vəziyyətinə qayıtmaq prosesinə başlayır. Hormonların bu dövrə təsiri belədir:
Estrogen və progesteron. Hamiləlik dövründə plasenta hamiləliyin qorunmasına və yumurtlamanın qarşısını almağa kömək edən yüksək səviyyədə estrogen və progesteron istehsal edir. Doğuşdan sonra plasenta xaric edilir və bu da estrogen və progesteron səviyyələrində ani bir düşüşə səbəb olur. Bu azalma ilk doğumdan sonra menstruasiya dövrünün başlaması üçün bir tətikləyici xarakter daşıyır.
Prolaktin. Doğuşdan sonra əsas menstruasiyada rol oynayan başqa bir hormon prolaktindir. Prolaktin ana südü istehsalını təşviq etmək və saxlamaq üçün məsuliyyət daşıyır. Prolaktin hormonu yumurtlamaya maneə törədir və xüsusilə də süd verən analarda menstruasiyanın başlamasını gecikdirə bilir. Tez-tez və yalnız ana südü ilə qidalanma prolaktin səviyyəsinin yüksəlməsinə səbəb ola bilər ki, bu da laktasiya amenoreya kimi tanınan menstruasiyanın müvəqqəti olmaması ilə nəticələnə bilər.
Oksitosin. Əsasən “sevgi hormonu” və ya “bağlama hormonu” olaraq adlandırılan oksitosin doğuş zamanı xüsusi rol oynayır və ana südünün istehsalında da iştirak edir. Emzirmə zamanı oksitosinin sərbəst buraxılması ovulyasiyaya maneə törədə və qadının hamiləlikdən sonra yenidən aybaşı olma prosesini gecikdirə bilər.
Gonadotropin-Releasing Hormon (GnRH). GnRH hipofiz vəzindən luteinləşdirici hormon (LH) və follikul stimullaşdırıcı hormonun (FSH) ifrazını tənzimləyən hipotalamus tərəfindən buraxılan bir hormondur. Doğuşdan sonra GnRH-nin təzyiqi tədricən qaldırılır, hipofiz vəzinin LH və FSH ifrazını bərpa etməyə imkan verir. Bu hormonlar yumurtalıq follikullarının olqunlaşması və yumurtlamanın başlaması üçün lazımdır.
Qeyd edim ki, hamiləlik müddətindən sonra menstruasiyanın qayıtması qadınlar arasında fərdidir və ana südü ilə qidalanma tezliyi və müddəti, hormonal balans və ananın ümumi sağlamlığı kimi müxtəlif amillərdən təsirlənə bilər.
Hamiləlikdən sonra menstruasiya başlamasının əlamətləri
Hamiləlikdən sonra aybaşı əlamətləri qadından qadına dəyişə və hər kəs üçün eyni olmaya bilər. Lakin bəzi ümumi əlamətlər var ki, qadınların əksəriyyətində müşahidə olunur:
Vaginal qanaxma. Ən bariz əlamət vaginal qanaxmadır. Bu qanaxma müntəzəm menstruasiya dövrünə bənzəyir və qan laxtalanması ilə müşayiət olunur.
Qarın sancıları. Bir çox qadın menstrual dövrünün geri qayıtmasının əlaməti olaraq menstruasiya sancılarına bənzər qarın sancıları yaşayır.
Döşlərdə həssaslıq. Hamiləlikdən sonrakı menstrual dövr zamanı hormonal dəyişikliklər döşdə həssaslıq və ya ağrıya səbəb ola bilər.
Əhval dəyişikliyi. Hormonlardakı dalğalanmalar qadınlarda əhval dəyişikliyinə və ya emosiyaların dəyişməsinə səbəb ola bilir.
Şişkinlik. Bəzi qadınlar hamiləlikdən sonra menstrual dövr başlamazdan əvvəl şişkinlik hiss edə bilərlər.
Sızanaq. Menstruasiya zamanı hormonal dəyişikliklər sızanaqların yaranmasına səbəb ola bilir.
Bütün bunlarla yanaşı həm də qeyd etmək lazımdır ki, menstruasiya əlamətləri doğuşdan sonra baş verən vaginal axıntı olan postpartum loxiya ilə oxşar ola bilər. Loxiya adətən uşaqlıqdan gələn qan, selik və toxumadan ibarətdir və daha yüngül bir axına keçməzdən əvvəl ilk bir neçə gündə ağır və qırmızı olur. Loxiya 4-5 həftə davam etdiyi halda hamiləlikdən sonra baş verən menstruasiya qısa müddət olur.
Hamiləlikdən sonra aybaşının başlamaması
Postpartum amenore kimi tanınan bu hal qeyri-adi bir hal deyil və müxtəlif amillərdən təsirlənməklə baş verir. Postpartum amenoreya müxtəlif qadınlarda müxtəlif dövrlər üçün davam edə bilər. Hamiləlikdən sonra menstrual dövrün başlamamasının bəzi mümkün səbəbləri bunlardır:
Əmizdirmə. Ana südü ilə müntəzəm qidalandırma yumurtlamanın ləngiməsinə və hamiləlikdən sonra menstruasiya gecikməsinə səbəb ola bilər. Əmizdirmə zamanı ifraz olunan prolaktin hormonu yumurtlama və müntəzəm menstrual dövrlər üçün lazım olan hormonların ifrazını maneə törədir. Laktasiya amenoreya ana südü zamanı menstruasiya olmamasıdır və bu, yalnız ana südü ilə qidalanma təmin edildiyi müddətcə davam edə bilər.
Hormonal disbalans. Hamiləlikdən sonra bədənin hormon səviyyələrinin hamiləlikdən əvvəlki vəziyyətinə qayıtması üçün vaxt lazımdır. Doğuşdan sonrakı dövrdə hormonal dəyişikliklər və dalğalanmalar nizamsız menstrual dövrlərə səbəb ola və ya menstruasiyanın geri dönməsini gecikdirə bilər.
Stres və yuxusuzluq. Doğuşdan sonrakı dövr fiziki və emosional olaraq tələbkar ola bilər ki, bu da stresin və yuxusuzluğun artmasına səbəb olur. Stres və kifayət qədər yuxu olmaması hormonal tarazlığa təsir göstərməklə menstrual dövrün müntəzəmliyinə mane ola bilər.
Qidalanma vəziyyəti. Adekvat qidalanma hormonal balans və ümumi sağlamlıq üçün çox vacibdir. Dəmir və vitaminlər kimi əsas qida maddələrində çatışmazlıq bədənin müntəzəm menstrual dövrləri bərpa etmək qabiliyyətinə təsir göstərir.
Əsas sağlamlıq problemləri. Yumurtalıqların polikistoz sindromu (PCOS), tiroid xəstəlikləri və ya digər hormonal balanssızlıqlar kimi bəzi sağlamlıq şərtləri də hamiləlikdən sonra nizamsız və ya olmayan menstruasiyaya səbəb olan hallardır.
Kontraseptivlərin istifadəsi. Bəzi qadınlar doğuşdan sonra hormonal kontrasepsiya və ya digər doğuşa nəzarət üsullarından istifadə edə bilərlər. Hormonal kontraseptiv həblər və ya intrauterin cihazlar kimi müəyyən kontraseptiv üsullar menstruasiyaya təsir göstərməklə hamiləlikdən sonra menstrual gecikməyə səbəb olur.
Unutmaq olmaz ki, doğuşdan sonra orqanizmin bərpası üçün vaxt lazımdır və hamiləlikdən sonra menstruasiya bir neçə həftə və ya aylarla gecikə bilər, xüsusən də hamiləlik və ya doğuşu çətin keçən qadınlarda bu kimi gecikmələrin olması normaldır. Lakin gecikmə uzun müddət davam edərsə və qadının sağlamlıq vəziyyətilə bağlı olarsa, bu zaman həkim müayinə və müalicəsinə üz tutulmalıdır.
Hamiləlikdən sonra aybaşı zamanı həddindən artın qan axıntısı
Menorragiya kimi tanınan həddindən artıq qanaxma həkim tərəfindən müayinə və qiymətləndirmə tələb edən, narahatlıqlara səbəb ola biləcək vəziyyətlərdən biridir. Hamiləlikdən sonra menstrual axıntıda müəyyən dərəcədə dəyişkənlik normal olsa da, həddindən artıq ağır və ya uzun müddətli qanaxma əsas sağlamlıq probleminin göstəricisi ola bilər. Hamiləlikdən sonra menstrual dövrdə həddindən artıq qanaxmanın bəzi mümkün səbəbləri bunlardır:
Uterusda Dəyişikliklər. Doğuşdan sonra uşaqlığın hamiləlikdən əvvəlki ölçüsünə qayıtması bir müddət çəkə bilər. Uterus əzələləri effektiv şəkildə daralmazsa, bu, menstruasiyada normal qanaxmalardan daha çox qanaxmalara səbəb ola bilər.
Hormonal disbalanslar. Qeyd etdiyim kimi, hamiləlikdən sonra hormonal dalğalanmalar menstrual dövrə təsir edə və nizamsız və ya ağır qanaxmaya səbəb ola bilər.
Saxlanılan plasenta toxuması. Bəzi hallarda doğuşdan sonra kiçik plasental toxuma parçaları uşaqlıqda qala bilər ki, bu da sonrakı menstrual dövrlərdə anormal qanaxmalara səbəb olur.
Uşaqlıq mioması. Uşaqlıq mioması uşaqlığın içində və ya ətrafında inkişaf edə bilən xərçəngli olmayan böyümələrdir. Onlar ağır menstrual qanaxmaya və digər simptomlara səbəb ola bilər.
Adenomiyoz. Adenomiyoz, uşaqlıq yolunu əhatə edən toxumanın (endometrium) uşaqlıq əzələsinə doğru böyüyərək ağır və ağrılı dövrlərə səbəb olduğu bir vəziyyətdir.
Endometrial poliplər. Endometrial poliplər uşaqlığın daxili selikli qişasında anormal qanaxmaya səbəb ola bilən xoşxassəli böyümələrdir ki, həmin böyümələr hamiləlikdən sonra menstrual dövr zamanı həddindən artıq qanaxmaya səbəb olur.
Qanın laxtalanma pozğunluqları. Bəzi qadınlarda doğumdan sonrakı menstruasiya zamanı həddindən artıq qanaxmaya səbəb ola biləcək qanın laxtalanma pozğunluqları ola bilər.
İnfeksiya və ya iltihab. Reproduktiv orqanlarda infeksiyalar və ya iltihablar anormal qanaxmaya səbəb ola biləcək haldır.
Doğuma nəzarət üsulları. İntrauterin cihazlar və ya müəyyən növ doğum nəzarət üsulları bəzən yan təsir olaraq daha ağır menstruasiya dövrlərinə səbəb ola bilər.
Hamiləlikdən sonra aybaşının qiymətləndirilməsi prosesi
Hamiləlikdən sonra aybaşının qiymətləndirilməsi prosesi onun qayıdışını, müntəzəmliyini və hər hansı potensial anormallıqları anlamaq üçün menstruasiya dövrünün müxtəlif aspektlərinin monitorinqini və qiymətləndirilməsini əhatə edir. Bu halda diqqət edilməsi mühüm olan bəzi ümumi addımlar bunlardır:
Doğuşdan sonrakı vaxtın izlənməsi
İlk addım doğuşdan sonrakı vaxtı izləməkdir. Bir çox qadınlarda menstruasiya doğumdan sonra bir neçə həftədən bir neçə aya qədər davam edir, lakin fərdi amillərdən aslı olaraq bu müddətdə dəyişikliklər də ola bilər.
Menstruasiya əlamətlərini qeyd etmək
Vaginal qanaxma, qarın sancıları, döş həssaslığı, əhval dəyişiklikləri və ya servikal selik konsistensiyasında dəyişikliklər kimi əlamətlərə və ya simptomlara diqqət yetirilməlidir. Bu simptomların qeyd edilməsi onların tipik menstrual dövr ilə uyğun olub-olmadığını müəyyən etməyə kömək edə bilər.
Menstrual dövrün nizamlılığı
Menstruasiya geri qayıtdıqdan sonra onun nizamlılığına diqqət etmək lazımdır. Müntəzəm dövr adətən ardıcıl dövr uzunluğu ilə hər 21-35 gündən bir baş verir. Dövrün uzunluğunda və ya qanaxma müddətində pozuntular varsa, bununla bağlı məlumat mütləq şəkildə ginekoloqa bildirilməlidir.
Əmizdirmə və menstruasiya
Əgər körpəni ana südü ilə qidalandırırsınızsa, ana südü ilə qidalandırmanın tezliyini və intensivliyini nəzərə almaq lazımdır. Çünki bu, menstruasiyanın qayıtmasına təsir göstərən amildir. Tez-tez əmizdirmə seansları ilə ana südü ilə qidalanma prolaktin hormonu səbəbiylə menstruasiyanın geri dönməsini gecikdirə bilən amildir.
Hormonal dəyişikliklər
Hamiləlikdən sonra baş verən hormonal dəyişikliklər və onların menstrual dövrə necə təsir edə biləcəyini bilmək hamiləlikdən sonra menstruasiyanın gecikməsinin anada yaradacağı stresin qarşısını almağa və daha rahat olmağa kömək edir. Doğuşdan sonra estrogen və progesteron səviyyələrində əhəmiyyətli bir azalma var ki, bu da uterusun selikli qişasının tökülməsinə və hamiləlikdən sonra menstruasiya başlamasına səbəb olur.
Ovulyasiya
Yumurtlama ilk menstruasiya başlamazdan əvvəl baş verə bilər, yəni bir qadın menstruasiya qayıtmazdan əvvəl də məhsuldar ola bilər. Ona görə də hamilə qalmamaq istəyi varsa, mütləq şəkildə kontrasepsiya istifadəsinə diqqət yetirilməlidir.
Menstruasiya axınının monitorinqi
Menstrual qanaxmanın intensivliyini və müddətini qiymətləndirin. Hamiləlikdən sonra ilk bir neçə müddət menstruasiya axınının daha ağır olması normal olsa da, həddindən artıq ağır qanaxma və ya uzun müddət davam edən dövrlər qeyd edilməli və bu hal davam etdiyi halda həkimə məlumat verilməlidir.
Hər hansı anormallıqların qeyd edilməsi
Hamiləlikdən sonrakı dövrdə menstruasiya ilə bağlı hər hansı qeyri-adi və ya əlaqəli simptomlar nəzərə alınmalıdır. Buraya çox ağır qanaxma (hər saat gigiyenik bez və ya tampon dəyişmə ehtiyacı), şiddətli ağrı, laxtalanma və ya hər hansı digər qeyri-adi dəyişikliklər daxildir.
Həkimlə məsləhətləşmə
Doğuşdan sonra menstruasiyanın geri qayıtması və ya hər hansı anormallıqlarla bağlı narahatlıqlar və ya suallarınız varsa, həkim ilə məsləhətləşmək vacibdir. Həkim hərtərəfli qiymətləndirmə apara, xüsusi narahatlıqları aradan qaldıra və reproduktiv sağlamlıq və kontrasepsiyaya dair təlimat təklif edə bilər.
Hamiləlikdən sonra aybaşının bərpa prosesinin düzgün izlənilməsi və menstruasiyaya təsir edəcək hormonların nəzarətdə saxlanılması, həmçinin həddindən artın qan axıntısı və gecikən menstruasiya üçün üçün 055-574-70-74 mobil nömrəsi vasitəsi ilə həkim mama-ginekoloq Xanım Adıgözəlova ilə əlaqə saxlayıb müayinə üçün gün ala, həkimin düzgün müayinəsilə problemləri aradan qaldıra bilərsiniz.
-
Zehra Abdullayeva
Əla həkimdir
Xanim Rustamli
Muzaffar Garakhanli
Sevar Bayram
-
Super hekimdir 👍👍👍
Nergiz Ragimova
Çox yaxşı həkimdir,bir rəfiqəm pasiyenti olmuşdu, çox məmnun qalıb.
Nuriyye Hesenova
Əla həkimdir👍🏼
Leyla Abdullayeva
Könül Vəliyeva
-
😍
Sevinc Hamidova
Pervane Mehmanova
Saday Zekiyev
Huseyn Bagirov
-
Royal Babayev
Razı qaldım
Gunel Nagiyeva
Ferqane Cavadova
kadir hacimuradov
-
Kanan Hasanli
Orxan Man
Əla həkimdir👍🏻
s_li. seadet
İşinin peşəkarıdır.
leila mammad
-
Nurlan Süleymanlı
Aydin Karimov
Xeyyam Nabiyev
Fatime Haqverdiyeva
-
Meryem Agayeva
Aydın Hacıyev
Lale Ahmadova
Teymur İbrahimzade
-
Absolutely wonderful service. 6/5
Emin Alizada
Aygül Mehdiyeva
Hemid Qocayev
Rufat Rzaev
-
hikmet Azizli
I recently visited Dr. Xanım Adıgözəlova for my annual gynecological check-up and I must say I had an outstanding experience. From the moment I arrived at the clinic, the staff was welcoming, efficient, and made me feel completely at ease. Dr. Xanım Adıgözəlova took the time to listen to my concerns and answer all my questions. Their bedside manner was exceptional - I felt truly cared for and supported throughout the entire appointment. Xanım Adıgözəlova is clearly knowledgeable and experienced in their field, providing me with expert guidance and advice on my health.
Saritel Abbaszade
Aynur Mammadova
Xanım doktor ilə müalicə prosesinin effektini görmək, digər həkimlərlə müqayisədə anlayışlı olması çox müsbətdir 😊
Nərmin Səmidova
-
Əla həkimdir, çox bəyənirəm.
Efsane Ehmedova
amazing person and friendly
Aynur Bedirxanova
Razı qaldım
Zeyver Semedzade
Çox Yaxşı Həkimdir. Cox razı qaldim😊
Rovsana Mamedova
