Hamiləlik gələcək analar üçün orta hesabla 40 həftə çəkən çətin və həyəcanlı bir prosesi təmsil edir. Bu prosesdə 21 həftəlik hamiləlik doğuşa qalan vaxtın yarısından az hissəsi ilə xoş bir hamiləlik həftəsidir.
Birinci trimestrdəki şikayətlərin aradan qalxdığı və qarının ananı ciddi şəkildə yoracaq qədər böyümədiyi bu həftədə körpənin inkişafı və qadın orqanizminin doğuşa hazırlanması sürətlə davam edir. Bəs hamiləliyin bu həftəsində ana və körpədə hansı dəyişikliklər müşahidə olunur?
Hamiləliyin 21-ci həftəsində anada olan dəyişikliklər
Fiziki dəyişikliklər. Hamiləliyin bu həftəsində ananın orqanizmində dəyişikliklərin sürətləndiyini açıq şəkildə hiss etmək olar. Yəni qarın kənardan baxıldığında asanlıqla nəzərə çarpacaq şəkildə böyüyür. Uterusun ölçüsü göbək səviyyəsini aşdıqca və ağırlıq mərkəzi dəyişdikcə qarın böyüdüyü üçün anaların tarazlıq problemi yaşamaları ehtimalı var.
Yuxu əskikliyi. Körpənin yuxu rejimi formalaşmağa başladıqda ana körpənin yuxu və oyaqlıq saatlarını hiss etməyə başlaya bilər. Dölün yuxuluğu və oyaq olması tam nizamlanana qədər körpə çox hərəkətdə olur. Bu da əsasən gecə saatlarında olduğu üçün anaların gecə yuxusuna körpənin hərəkətləri mənfi təsir göstərə bilər. Bu kimi hallarda ana istirahət və yuxu saatları ilə gün ərzində yuxu çatışmazlığını kompensasiya edə bilər. Yuxu və oyaqlıq nizamından əlavə 21-ci həftədə körpənin ümumi hərəkətləri də daha qabarıq olur və ana tərəfindən hiss olunur.
Çəki artımı. Hamiləlik dövründə çəki artımı normaldır və 21-ci həftəyə qədər qadınların çoxu əhəmiyyətli miqdarda çəki qazanır. Hamiləliyin bu həftəsində çəki artımı normal olsa da, körpənin böyüməsini və inkişafını dəstəkləmək üçün həddindən artıq çəki artımı olması narahatlıqlar yarada bilər. Bu səbəbdən də çəki ilə bağlı həkimin məsləhətinə əməl edərək sağlam çəki artımını nəzarətda saxlamaq vacibdir.
Dəri dəyişiklikləri. Hamiləlik zamanı, həmçinin hamiləliyin bu həftəsində hormonal dəyişikliklər ananın dərisinə təsir edə bilər. Bəzi qadınlarda bu səbəbdən 21 həftəlik hamiləlikdə dərinin qaralması və ya hiperpiqmentasiyası, xüsusən də məmə ucları, areolalar və qarının orta xətti (linea nigra) ətrafında müşahidə oluna bilər.
Saç və dırnaqlarda dəyişikliklər. Hamiləlik hormonları hamiləliyin bu həftəsində saç və dırnaqların böyüməsinə də təsir edə bilir.
Hamiləliyin bu həftəsində olan bu təsir bəzi qadınlarda saçların daha qalın, daha parlaq olması ilə müşahidə olunduğu halda bəzilərində saç quruluşunda dəyişikliklər və ya həddindən artıq saç tökülməsi ilə müşahidə oluna bilər. Həmçinin dırnaqlar daha sürətli uzanır və daha güclü olur.
Hormonal və emosional dəyişikliklər. Hormonal dalğalanmalar hamiləliyin bütün dövrlərində olduğu kimi, hamiləliyin bu həftəsində də qadının əhval-ruhiyyəsinə və duyğularına əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. Əksər qadınlar bu müddət ərzində əhval dəyişikliyi, artan həssaslıq və ya artan duyğularla qarşılaşa bilər. Yaranan hər hansısa emosional dəyişikliyi aradan qaldırmaq üçün ana yaxını, yaxud da həkimi ilə söblətlər etməli, bununla da narahatlıqlarını aradan qaldıra və emosiyalarını idarə edə bilər.
Artan enerji. Bir çox qadın hamiləliyin 21-ci həftəsi də daxil olmaqla ümumilikdə ikinci trimestrdə enerji artımı yaşayır. Bu həftə daha çox səhərlər ürək bulanmasının azaldığı və ananın artıq hamiləliyə öyrəşdiyi, narahatlıqların azalmağa meyilli olduğu hamiləliyin “bal ayı mərhələsi” adlanır. Ona görə də ana 21 həftəlik hamiləlikdə daha enerjili hiss edə bilər, bu, daha çox fiziki fəaliyyətə və ananın ümumi əhvalının artmasına imkan verir.
Hamiləliyin 21-ci həftəsində ananın yaşana biləcəyi narahatlıqlar
Hamiləliyin bu həftəsində ana bir sıra fiziki və emosional narahatlıqlarla üzləşə bilər. Hamiləliyin bu mərhələsində anaların qarşılaşa biləcəyi bəzi ümumi narahatlıqlar aşağıdakılardır.
Bel ağrıları
21 həftəlik hamiləlikdə uşaqlıq genişləndikcə ananın bel nahiyəsinə təzyiq göstərir, bu da anada diskomfort və bəzən bel ağrılarına səbəb olur.
Dəyirmi ligament ağrısı
Yumru bağlar uşaqlığı dəstəkləyir və hamiləliyin bu həftəsində körpə böyüdükcə bağlar uzanır, qarın altında və ya qasıq nahiyəsində kəskin və ya ağrılı ağrıya səbəb olur.
Braxton Hicks sancılar
Yalançı sancılar olan Braxton Hicks sancıları 21 həftəlik hamiləlik də daxil olmaqla ümumilikdə ikinci trimestrdə hiss oluna bilən mülayim, nizamsız sancılardır. Braxton Hicks sancıları adətən ağrısızdır və uşaqlıq üçün doğuma praktik sancılar kimi xidmət edir.
Vaginal axıntının artması
21 həftəlik hamiləlikdə qadınlarda adətən nazik, südlü ağ və qoxusuz olan vaginal axıntı arta bilər. Bununla belə, ifrazat pis qoxulu olarsa, rəngini dəyişirsə, qaşınma və ya qıcıqlanma ilə müşayiət olunursa, bu, infeksiyanın olduğunu göstərən amillərdən ola bilər və bu barədə həkimə mütləq məlumat verilməlidir.
Şişkin ayaqlar və topuqlar
Hamiləlik dövründə bədən çox maye saxladığından bu xüsusilə də aşağı ətraflar şişməyə səbəb ola bilər.
Mədə yanması və həzmsizlik
Hormonal dəyişikliklər və böyüyən uşaqlıq qida borusunun aşağı sfinkterinin rahatlamasına səbəb ola bilər ki, bu da mədə yanmasına və həzmsizliyə səbəb ola bilər.
Ayaq sancıları
Hamilə qadınlarda gecə saatlarında ağrılı ayaq sancıları ola bilər. Bu sancılar adətən qan dövranında dəyişikliklər və sinirlərə artan təzyiq nəticəsində yaranır.
Əhval dəyişikliyi
Hormonal dalğalanmalar əhval dəyişikliyinə və emosional dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Belə ki, qadınlar bu dövrdə hormonal dalğalanmalar səbəbilə daha əsəbi, ağlağan və ya emosional ola bilərlər.
Yuxu pozğunluğu
Hamiləliyin bu həftəsində digər narahatlıqların yaşanması ananın yuxusuna mane olan və yuxu pozğunluğu yaradan səbəblərdir.
Dəridə çatlar
21-ci həftədə dəri böyüyən körpəyə uyğunlaşmaq üçün genişlənir və nəticədə qarın, döş, bud və ya ombada çatlar görünə bilər.
Qeyd edim ki, hər hamiləlik unikaldır və bütün analar eyni problemlərlə hamiləlik boyu qarşılaşmırlar. Hamiləliyin bu həftəsindəki narahatlıqlar anadan anaya, hətta hamiləlikdən hamiləliyə dəyişə bilər. Bu səbəbdən də hər hansısa bir narahatlıq hiss olunduğu an həkimə müraciət etmək və fərdi müayinələrdən keçmək lazımdır.
Hamiləliyin 21-ci həftəsində döldə olan dəyişiklər
Hamiləliyin bu həftəsində döl əhəmiyyətli inkişaf və böyümə mərhələsində olur. Döldə baş verən ümumi dəyişiklər aşağıdakılardır:
Ölçü və çəki. Dölün ölçüsü başdan dabana qədər təxminən 10,5 düym, yəni 27 santimetr olur. Dölün çəkisi isə ortalama 360 q.-a çatır.
Bədən nisbətləri. Bu həftədə dölün baş və bədən ölçüləri bir-birinə uyğunlaşdıqca körpənin bədəni daha mütənasib olur. Bu həftədə ayaqlar uzanmağa davam edir və körpənin qolları bədənin qalan hissəsi ilə mütənasib olur.
Dəri və saç. Dölün dərisi nazik və şəffaf olur, bu da qan damarlarının görünməsinə imkan verir. Lanuqo adlanan incə tüklərin dölün bütün bədənini əhatə etməsi və körpəni isti saxlamaq funksiyasını həyata keçirməsi də hamiləliyin bu həftəsinə aiddir.
Skelet sistemi. Sümüklərin sərtləşmə prosesi 21-ci həftə boyunca davam edir. Lakin körpənin sümükləri hamiləlik boyunca və doğumdan sonra da elastik olur. Eyni zamanda hamiləliyin bu həftəsində dölün skelet quruluşu daha da müəyyənləşir və bəzi hallarda ətraflar ultrasəs müayinələrində görünə bilir.
Əzələ inkişafı. Hamiləliyin bu həftəsində dölün əzələləri güclənir, bu ona daha koordinasiyalı hərəkətlər etməyə imkan verir. 21-ci həftədə körpə təpiklə, yumruq vurduqca və ətrafda hərəkət etdikcə ana kiçik çırpıntılar və ya hərəkətlər hiss etməyə başlayır.
Duyğu orqanları. 21 həftəlik hamiləlikdə duyğu orqanları inkişaf etməyə davam edir. Həmçinin bu həftədə döl artıq amniotik mayeni udub dada bilir. Hamiləliyin bu həftəsində qulaqlar da daha həssas olur, bu da körpəyə xarici dünyadan gələn səsləri eşitməyə imkan verir.
Ağciyər inkişafı. 21-ci həftədə ağciyərlər tam inkişaf etməsələr də, sürətlə inkişaf edirlər.
Həzm sistemi. Hamiləliyin bu həftəsində dölün həzm sistemi yetişir və körpə az miqdarda amniotik mayeni udub emal edə bilir. Eyni zamanda bağırsaqlar mekonium istehsal etməyə başlayır. Bu, körpənin doğulduqdan sonrakı ilk nəcisdir.
Beyin inkişafı. Körpənin beyni 21-ci həftədə sürətlə inkişaf edir, milyardlarla neyron əlaqə yaradır. Daha yüksək səviyyəli beyin funksiyalarından məsul olan beyin qabığı getdikcə mürəkkəbləşir.
Cinsiyyətin inkişafı. Hamiləliyin bu həftəsinə qədər xarici cinsiyyət orqanları ultrasəs müayinəsi ilə körpənin cinsiyyətini təyin edə biləcək bir nöqtəyə qədər inkişaf etmiş olur və körpənin cinsiyyəti artıq bilinir.
Qeyd edim ki, yuxarıda yazdıqlarım 21-ci həftədə dölün ümumi inkişaf prosesidir. Bu inkişaflar ananın tibbi vəziyyətindən və döldən aslı olaraq dəyişə də bilər.
Hamiləliyin 21-ci həftəsində dölün qarşılaşa biləcəyi risklər
Yuxarıda da yazdığım kimi, hamiləliyin bu həftəsində döl inkişaf etmiş mərhələyə çatmış olur. Bu həftə əhəmiyyətli bir böyümə dövrü olsa da, dölün qarşılaşa biləcəyi potensial risklər və ağırlaşmalar da ola bilər. Hamiləliyin bu həftəsində dölün qarşılaşa biləcəyi potensial risklər aşağıdakılardır:
Düşük təhlükəsi. Hər hamiləlikdə olmasa da, bəzi hamiləliklər var ki, onlarda düşük təhlükəsi olur və bu zaman mütləq həkimin dediklərinə əməl etmək lazımdır. Həkim məsləhət görərsə, yataq rejiminə keçməli, stres və fiziki işdən uzaq durmaq lazımdır.
Doğuş qüsurları. Əsas orqan sistemlərinin əksəriyyəti 21-ci həftədə formalaşsa da, hələ də kiçik doğuş qüsurları riski var. Bunlara struktur anomaliyaları, genetik pozğunluqlar və ya körpənin orqanlarına, ətraflarına və ya digər bədən hissələrinə təsir edən inkişaf problemləri daxil ola bilər.
Plasenta problemləri. Plasenta döl üçün oksigen, qida və tullantıların çıxarılmasında mühüm rol oynayır. Müəyyən şərtlər, məsələn, hamiləliyin bu həftəsində plasentanın ayrılması (plasenta uşaqlıq divarından vaxtından əvvəl ayrıldıqda) və ya plasenta previa (plasenta uşaqlıq boynunu qismən və ya tamamilə əhatə etdikdə) fəsadlara səbəb ola və körpənin rifahına təsir göstərə bilər.
İntrauterin böyümənin məhdudlaşdırılması. Hamiləliyin bu həftəsində bəzi hallarda, döl daha yavaş inkişaf edə bilər və ya gözlənilən sürətlə inkişaf edə bilməz. İntrauterin böyümənin məhdudlaşdırılması kimi tanınan bu vəziyyətə plasenta problemləri, ananın sağlamlıq problemləri və ya genetik faktorlar da daxil olmaqla müxtəlif amillər səbəb ola bilər.
İnfeksiyalar. Anada olan sidik yollarının infeksiyaları və ya müəyyən viral infeksiyalar kimi hamiləlik zamanı yoluxmuş infeksiyalar inkişaf etməkdə olan döl üçün risklər yarada bilər. Bu risklər isə döldə ağırlaşmalara, inkişaf problemlərinə və ya doğuş qüsurlarına səbəb olan vəziyyətdir.
Dölün hərəkətləri. Hamiləliyin bu həftəsində analar adətən dölün hərəkətlərini hiss etməyə başlayırlar. Dölün hərəkətlərində azalma və ya hərəkətlərin olmaması potensial problemləri göstərə bilər və bu barədə həkimə məlumat verilməlidir.
Ananın sağlamlıq vəziyyəti. Hamiləlik diabeti, preeklampsi və ya yüksək qan təzyiqi kimi ananın sağlamlığına təsir edən vəziyyətlər hamiləliyin bu həftəsində dölün sağlamlığına da təsir edə bilər. Bura körpənin böyüməsinə və inkişafına təsir göstərən və ya doğuş zamanı ağırlaşmalara səbəb olan risklər daxildir.
Xatırlamaq vacibdir ki, bu risklər mövcud olsa da, əksər hamiləliklər ciddi fəsadlar olmadan irəliləyir. Hər hansı problem olarsa, mütləq həmin an həkimə müraciət etməklə risklərin qarşısı alına bilər.
Hamiləliyin 21-ci həftəsində cinsi əlaqə
Ümumiyyətlə, 21 həftəlik hamiləlikdə cinsi əlaqə həm ana, həm də döl üçün təhlükəsiz sayılır. Lakin, hamiləlikdə cinsi fəaliyyətə heç bir xüsusi narahatlıq və ya ağırlaşmaların olmayacağından əmin olmaq üçün həkimlə məsləhətləşməkdə də fayda var. Hamiləliyin bu həftəsində cinsi əlaqədə olan zaman bəzi amillərə diqqət yetirilməlidir. Həmin amillər aşağıdakılardır:
Fiziki rahatlıq. 21-ci həftədə ananın orqanizmi dəyişikliklərə məruz qalır və müəyyən mövqelər digərlərindən daha rahat ola bilər. Ona görə cinsi aktivlik zamanı hansı mövqedə hamilə qadın özünü rahat hiss edirsə, o mövqe seçilməlidir.
Qanama və ya ağırlaşmalar. Əgər qadının daha əvvəlki hamiləliklərində plasenta previa (uşaqlıq boynunu əhatə edən plasenta) və ya vaxtından əvvəl doğuş tarixi kimi hər hansı fəsadla qarşılaşılıbsa, həkim potensial risklərdən qaçmaq üçün hamiləliyin bu həftəsində cinsi fəaliyyətdən çəkinməyi tövsiyə edə bilər.
Cinsi yolla ötürülən infeksiyalar. Əgər partnyorlardan hər hansı biri aktiv cinsi yolla ötürülən infeksiyaya malikdirsə, bu infeksiyanın hamiləyə və ya dölə olan potensial zərərinin qarşısını almaq üçün hamiləliyin bu həftəsində cinsi fəaliyyətdən çəkinmək və ya müvafiq qorunma vasitələrindən istifadə etmək vacibdir.
Suyun gəlməsi. Hamiləliyin bu həftəsində cinsi fəaliyyət adətən buna səbəb olmasa da, əgər qadının amniotik kisəsi artıq yırtılıbsa və ya membranların vaxtından əvvəl vaxtından yırtılması ilə bağlı narahatlıqlar varsa, həkim bu riski azaltmaq üçün cinsi əlaqədən çəkinməyi tövsiyə edə bilər.
Hamiləliyin 21-ci həftəsində qidalanma
Qidalanma hamiləlik boyu, o cümlədən 21 həftəlik hamiləlikdə də mühüm rol oynayır. Balanslaşdırılmış və sağlam qidalar hamiləlikdə dölün optimal böyüməsi və inkişafı, həmçinin ananın sağlamlığını dəstəkləmək üçün vacibdir. Hamiləliyin bu həftəsində diqqət yetirilməli olan qidalanmanın bəzi əsas aspektləri aşağıdakılardır:
Makronutrientlər. Ana karbohidratlar, zülallar və sağlam yağlar da daxil olmaqla, makronutrientləri adekvat qəbul etməyə çalışmalıdır. Bu qidalara müxtəlif tam taxılları, yağsız zülalları (quş əti, balıq, lobya kimi) və sağlam yağ mənbələri (avokado, qoz-fındıq və toxum kimi) daxildir.
Folat və fol turşusu. Folat körpənin sinir borusunun inkişafı üçün vacibdir. 21 həftəlik hamiləlik təbii fol turşusu ilə zəngin qidalar, məsələn, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, paxlalılar, sitrus meyvələri və zənginləşdirilmiş taxıllar ilə qidalanmaq tövsiyə olunur.
Dəmir. Dəmir hamiləliyin bu həftəsində qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalı və həm anada, həm də döldə anemiyanın qarşısını almaq üçün vacibdir. Bu səbəbdən də yağsız ət, balıq, paxlalılar, tünd yarpaqlı göyərti və zənginləşdirilmiş dənli bitkilər kimi dəmirlə zəngin qidaları qəbul etmək faydalıdır.
Kalsium. Kalsium hamiləlik zamanı belə körpənin sümük və dişlərinin inkişafı üçün lazımdır. Süd məhsulları, zənginləşdirilmiş bitki mənşəli südlər, yarpaqlı göyərti və kalsiumla zənginləşdirilmiş qidalar kalsiumun yaxşı mənbəyidir.
Omeqa-3 yağ turşuları. Omeqa-3 yağ turşuları, xüsusilə DHA (dokosaheksaenoik turşu) körpənin beyninin və gözlərinin inkişafı üçün vacibdir. Ona görə də hamiləliyin bu həftəsində qidalara yağlı balıqları (məsələn, qızılbalıq və sardina), qoz, kətan toxumu və çia toxumu daxil edin. Balıqla qidalanmaq istəmədikdə, uyğun omeqa-3 əlavəsi üçün həkimlə məsləhətləşin.
Su qəbulu. Hamiləliyin 21-ci həftəsində ana bədənin maye təlabatını qarşılamaq üçün gün ərzində ehtiyacı olan suyu qəbul etməlidir. Su, 21 həftəlik hamiləlikdə amniotik maye səviyyəsini qorumaq və ümumi bədən funksiyalarını dəstəkləmək üçün vacibdir.
Müəyyən qidaları məhdudlaşdırın. Çiy və ya az bişmiş ət, dəniz məhsulları, pasterizə olunmamış süd məhsulları, çiy və ya tam bişməmiş yumurta kimi yoluxucu xəstəliklərin riskini yarada bilən qidalardan çəkinmək və məhdudlaşdırmaq lazımdır.
Hamiləliyin bu həftəsində bəzi qidaların istifadəsi ananın vəziyyətindən asılı olaraq da məhdudlaşdırıla bilər. Həmin qidaların qəbulu, yaxud da məhdudulaşdırılması həkimin müayinəsilə dəqiqləşdirilir.
Hamiləliyin 21-ci həftəsində ana və dölün saxlamlığının yoxlanılması, düzgün müayinələrlə problemlərin öncədən bilinib mümkün risklərin qarşısının alınması, rahat və sağlam hamiləlik müddəti üçün 055-555-29-59 mobil nömrəsi vasitəsi ilə həkim mama-ginekoloq Xanım Adıgözəlova ilə əlaqə saxlayıb müayinə üçün gün ala, həkimin məsləhət və tövsiyələrilə körpənizi təhlükəsiz və sağlam dünyaya gətirə bilərsiniz.
-
Zehra Abdullayeva
Əla həkimdir
Xanim Rustamli
Muzaffar Garakhanli
Sevar Bayram
-
Super hekimdir 👍👍👍
Nergiz Ragimova
Çox yaxşı həkimdir,bir rəfiqəm pasiyenti olmuşdu, çox məmnun qalıb.
Nuriyye Hesenova
Əla həkimdir👍🏼
Leyla Abdullayeva
Könül Vəliyeva
-
😍
Sevinc Hamidova
Pervane Mehmanova
Saday Zekiyev
Huseyn Bagirov
-
Royal Babayev
Razı qaldım
Gunel Nagiyeva
Ferqane Cavadova
kadir hacimuradov
-
Kanan Hasanli
Orxan Man
Əla həkimdir👍🏻
s_li. seadet
İşinin peşəkarıdır.
leila mammad
-
Nurlan Süleymanlı
Aydin Karimov
Xeyyam Nabiyev
Fatime Haqverdiyeva
-
Meryem Agayeva
Aydın Hacıyev
Lale Ahmadova
Teymur İbrahimzade
-
Absolutely wonderful service. 6/5
Emin Alizada
Aygül Mehdiyeva
Hemid Qocayev
Rufat Rzaev
-
hikmet Azizli
I recently visited Dr. Xanım Adıgözəlova for my annual gynecological check-up and I must say I had an outstanding experience. From the moment I arrived at the clinic, the staff was welcoming, efficient, and made me feel completely at ease. Dr. Xanım Adıgözəlova took the time to listen to my concerns and answer all my questions. Their bedside manner was exceptional - I felt truly cared for and supported throughout the entire appointment. Xanım Adıgözəlova is clearly knowledgeable and experienced in their field, providing me with expert guidance and advice on my health.
Saritel Abbaszade
Aynur Mammadova
Xanım doktor ilə müalicə prosesinin effektini görmək, digər həkimlərlə müqayisədə anlayışlı olması çox müsbətdir 😊
Nərmin Səmidova
-
Əla həkimdir, çox bəyənirəm.
Efsane Ehmedova
amazing person and friendly
Aynur Bedirxanova
Razı qaldım
Zeyver Semedzade
Çox Yaxşı Həkimdir. Cox razı qaldim😊
Rovsana Mamedova
