Ana Səhifə » Bloq » Ciftin Aşağıda Olması: Səbəbləri və Riskləri Nələrdir ?

ciftin asagida yerlesmesi

Ciftin Aşağıda Olması: Səbəbləri və Riskləri Nələrdir ?

Cift hamiləlik zamanı inkişaf edən, dölün böyüməsi və onun inkişafında mühüm rol oynayan müvəqqəti orqandır. Hamiləlik zamanı cift uterusun içərisində əmələ gəlir və ana ilə inkişaf etməkdə olan körpə arasında əlaqəni təmin edərək, uterus divarına yapışır. O, dölün inkişafı və sağlam hamiləlik üçün çox vacib olan bir orqandır. O həmçinin ana və körpə arasında həyat xətti rolunu oynayır, doğuşa qədər böyüyən dölün dəstəklənməsi üçün qida, oksigen və tullantı məhsulların mübadiləsini asanlaşdırır. Cift bir neçə vacib funksiyanı özündə cəmləşdirir:

Qida və oksigen. O, qlükoza və amin turşuları kimi qida maddələrinin ananın qanından dölə ötürülməsini asanlaşdırır. O, həmçinin oksigen mübadiləsinə imkan verir, inkişaf etməkdə olan körpənin böyüməsi və inkişafı üçün lazım olan qədər oksigen qəbulunu təmin edir.

Tullantıların aradan qaldırılması. Qida və oksigenin ötürülməsi ilə yanaşı, cift tullantı məhsulları, o cümlədən karbon dioksid və digər metabolik tullantılarını fetal qan dövranından çıxarmağa kömək edir. Bu tullantılar daha sonra ananın qan dövranı sistemi vasitəsilə bədəndən xaric olunur.

Hormon istehsalı. Cift sağlam hamiləliyin qorunması üçün vacib olan müxtəlif hormonlar istehsal edir. Bu hormonlara erkən hamiləliyi dəstəkləyən və uşaqlıq yolunun qorunmasına kömək edən insan xorionik gonadotropini (hCG), həmçinin hamiləliyi tənzimləyən və orqanizmi doğuşa hazırlayan progesteron və estrogen daxildir.

İmmunoloji müdafiə. O, qoruyucu maneə rolunu oynayır və əksər zərərli maddələrin inkişaf etməkdə olan dölə çatmasının qarşısını alır. Cift, həm də ananın antikorlarını körpəyə köçürür, həyatın ilkin mərhələlərində müəyyən dərəcədə immun müdafiəsini təmin edir.

Endokrin funksiya. Hormon istehsalı ilə yanaşı cift ana fiziologiyasını tənzimləyən endokrin rolunu oynayır. İnkişaf etməkdə olan körpənin ehtiyaclarını dəstəkləmək üçün ananın maddələr mübadiləsini, qan təzyiqini və digər fizioloji prosesləri modulyasiya edir.

Cift mayalanmadan qısa müddət sonra inkişaf etməyə başlayır və 1-ci trimestrin sonunda tam formalaşır. O, inkişaf etməkdə olan dölün dəyişən ehtiyaclarına uyğunlaşaraq hamiləlik boyu böyüməyə və inkişaf etməyə davam edir. 

Hamiləlik zamanı ciftin aşağıda yerləşməsi

Bu, hamiləlik dövründə plasentanın uşaqlığın aşağı hissəsində yerləşdiyi, uşaqlıq boynunu qismən və ya tamamilə örtdüyü (uşaqlığa açılan açılış) bir tibbi vəziyyətdir.  Bu zaman cift uşaqlığın yuxarı hissəsinə bağlanmaq əvəzinə aşağıya doğru implantasiya edir. Uşaqlıq boynu üzərində ciftin əhatə dairəsinə görə bu halın müxtəlif növləri var.  Ciftin hansı dərəcələrdə aşağıda yerləşməsinin növləri və xüsusiyyətləri bunlardır:

Tam aşağıda: Cift uşaqlıq boynunu tamamilə əhatə edir.

Qismən aşağıda: Cift uşaqlıq boynunu qismən örtür.

Marjinal aşağıda: Cift uşaqlıq boynunun kənarına çatır, lakin onu tamamilə əhatə etmir.

Hamiləlik zamanı ciftin aşağıda yerləşməsinin səbəbləri

Hamiləlik dövründə bu, bəzən aşağı yatan cift olaraq da adlanır. Hamiləlikdə cift uşaqlığın aşağı hissəsinə, serviks yaxınlığında meydana gəlir. Hamiləlik zamanı bu halın dəqiq səbəbi bilinməsə də, bir sıra amillər var ki, onlar bu vəziyyətin inkişaf riskini artıra bilər. Sözügedən durumun bəzi ümumi səbəbləri və risk faktorları bunlardır:

Uşaqlıqda çapıqlar. Daha əvvəl qeysəriyyə əməliyyatı, uşaqlıq əməliyyatları və ya digər uşaqlıq prosedurları nəticəsində uşaqlığın selikli qişasında yaranan çapıqlar hamiləlik müddətində ciftin normal implantasiyasını poza bilər. Çapıq toxuması hamiləlik müddətind ciftin uşaqlığın yuxarı hissəsinə yapışma qabiliyyətinə təsir göstərə bilər.

Əvvəlki hamiləlik müddətində ciftin aşağıda yerləşməsi. Əvvəlki hamiləliklərdə belə bir hal yaşamış qadınların sonrakı hamiləliklərdə də yenidən bu halı yaşama riski digər qadınlara nisbətən daha yüksəkdir.

Çoxdöllü hamiləlik. Əkizlər, üçəmlər və ya daha çox körpə olan hamiləliklər  sözügedən problemin riskini artırır. Uşaqlığın daha böyük ölçüsü və artan qan axını ciftin uşaqlığın yuxarı hissəsinə yapışmasını daha da çətinləşdirə bilər.

Yuxarı yaşda olan hamiləlik. Adətən 35 yaşdan yuxarı hamilə olan qadınlarda risk bir qədər yüksəkdir.

Siqaret çəkmək. Hamiləlik dövründə siqaret çəkmək ciftlə bağlı riski artırmaq da daxil olmaqla müxtəlif ağırlaşmalara səbəb olur. Siqaret qan damarlarında və uşaqlığın selikli qişasında dəyişikliklərə səbəb olur ki, bu da ciftin implantasiyasına və mövqeyinə potensial təsir göstərir.

Köməkçi reproduktiv üsullar. Süni mayalanma və ya digər köməkçi reproduktiv üsullar kimi müəyyən müalicələr sözügedən riski bir qədər artıra bilər. Bu prosedurlar zamanı embrionların manipulyasiyası normal implantasiya prosesini pozur.

Bu amillər ciftin yerləşməsi ilə bağlı problemlərin riskini artırsa da, bu, bir çox hallar heç bir müəyyən edilə bilən səbəb və ya risk faktoru olmadan da baş verir. Bundan əlavə, nisbətən aşağıda yerləşən cift hamiləliyin erkən dövründə aşkar edilirsə, uşaqlıq böyüdükcə və genişləndikcə həll oluna və daha uyğun yüksəklikdə yerləşə bilər. 

Hamiləlikdə ciftin aşağıda yerləşməsi aşkar edildikdən sonra həkimin müntəzəm ultrasəs müayinələri vasitəsilə onun vəziyyətini izləməsi çox vacibdir. Qeyd etdiyim kimi bəzi hallarda hamiləlik irəlilədikcə cift təbii olaraq serviksdən uzaqlaşa bilər. Lakin, əgər hamiləlik dövründə cift aşağı vəziyyətdə qalırsa və ya uşaqlıq boynunu örtürsə, sözügedən vəziyyət potensial risklər yaradar və bu zaman həkim potensial risklərin qarşısını almaq üçün doğuş zamanı qeysəriyyə əməliyyatını seçə bilər.

Hamiləlik zamanı ciftin aşağıda yerləşməsinin simptomu

Bu hal hamiləlik zamanı həmişə nəzərə çarpan simptomlarla özünü göstərmir. Ona görə də dəqiq dioqnozu yalnız həkim müayinə ilə qoya bilər. Həmçinin bununla bağlı ən çox görülən simptom xüsusilə ikinci və ya üçüncü trimestrdə ağrısız vaginal qanaxmadır. Bu qanama fasiləli və ya davamlı, eyni zamanda qanaxmanın miqdarı da dəyişkən ola bilər. Ona görə də hamiləlik zamanı vaginal qanaxma baş verərsə, dərhal həkimə müraciət etmək lazımdır.

Ciftin aşağıda yerləşməsinin diaqnozu

Fiziki müayinə. Hamiləlikdə ciftin yerini qiymətləndirmək üçün ilkin olaraq həkim fiziki müayinə, o cümlədən çanaq müayinəsi edir. Lakin fiziki müayinə dəqiq diaqnoz qoymaq üçün yetərli deyil. Ona görə də ehtiyac olarsa, həkim digər müayinə üsullarına üz tuta bilər.

Ultrasəs müayinəsi. Ultrasəs hamiləlik müddətində ciftin vəziyyətini qiymətləndirmək üçün əsas diaqnostik vasitədir. Transabdominal və transvaginal ultrasəs müayinələri servikslə müqayisədə hamiləlik dövründə ciftin yerinin ətraflı təsvirlərini təmin edir. Bu müayinə ciftin uşaqlıq boynunu örtən və ya aşağı səviyyədə olub-olmadığını və problemin növünü (tam, qismən, marjinal) müəyyən edir.

Maqnetik rezonans görüntüləmə (MRT). Bəzi hallarda, ultrasəs nəticələri qeyri-müəyyən olduqda və ya əlavə məlumat tələb olunarsa, MRT tövsiyə olunur. MRT daha ətraflı təsvirlər təqdim edə və ciftin dəqiq yerini təyin etməyə kömək edir.

Hamiləlik dövründə ciftin aşağıda yerləşməsinin erkən aşkarlanması və dəqiq diaqnozu hamiləlik boyu müvafiq idarə və monitorinq üçün çox vacibdir. Bu, həkimə ana və körpənin xüsusi ehtiyaclarına uyğunlaşdırılmış qayğı planı hazırlamağa imkan verir. Müntəzəm prenatal müayinələr və tövsiyə olunan ultrasəs müayinələrinə riayət etmək ciftin vəziyyətinin yaxından izlənilməsini təmin edir və lazım olduqda vaxtında müdaxiləyə imkan verir. 

Hamiləlik zamanı ciftin aşağıda yerləşməsinin zərərləri varmı?

Bu hal xüsusən də uşaqlıq boynunu əhatə etdikdə (plasenta previa kimi tanınır) hamiləlik zamanı müəyyən risklər və fəsadlar yaradır. Qeyd edim ki, aşağıda yerləşən ciftlər əksər vaxtlarda ağırlaşmalara səbəb olmur və bu vəziyyətin yaratdığı risklərin dərəcəsi də fərqli olur. Yəni bu hal hər kəsdə yüngül, yaxud da ağır müşahidə olunmaya bilər. Bununla belə, potensial zərərlərinə aşağıdakılar daxildir:

Vaginal qanaxma

Ən əhəmiyyətli risk vaginal qanaxmadır. Doğuşa hazırlaşarkən serviks genişlənməyə və incəlməyə başladıqda cift pozula və qanaxmaya səbəb ola bilir. Bu durumun səbəb olduğu qanaxma bəzən ağır ola və təcili həkim müdaxiləsinə ehtiyac yarada bilər.

Erkən doğuş

Xüsusilə qanaxma ilə müşahidə olunan aşağıda yerləşən cift vaxtından əvvəl doğuş riskini artıra bilər. Erkən doğuş hamiləliyin 37-ci həftəsindən əvvəl olan doğuşa deyilir və körpə üçün müxtəlif fəsadlar, o cümlədən tənəffüs çatışmazlığı sindromu, inkişaf problemləri və digər sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilir.

Dölün böyüməsinin məhdudlaşdırılması

Bu durum bəzi hallarda inkişaf etməkdə olan körpənin qan tədarükünə təsir göstərə bilir və bu, potensial olaraq fetal böyümənin məhdudlaşdırılmasına səbəb olur. Bu zaman körpə gözlənilən sürətlə böyüməyə bilər ki, onun nəticəsində də körpənin çəkisi azalır və doğuşdan sonra ağırlaşma riski artır.

Ciftin ayrılması

Bu hal hamiləlik dövründə ciftin doğuşdan əvvəl uşaqlıq divarından ayrılması zamanı baş verir. Hamiləlikdə bu hal ağır qanaxma ilə nəticələnə bilər ki, bu da körpəyə oksigen və qida tədarükünü poza bilən ciftin ayrılması riskini daha yüksəldir. 

Doğuşun ağırlaşmaları

Bu hal doğuşa qədər davam edərsə, bu, doğuş prosesini çətinləşdirə bilər. Uşaqlıq boynunu əhatə edən aşağıda yerləşmiş cift körpənin doğum kanalından keçməsinə mane ola bilər. Bu zaman vaginal doğuşu həyata keçirmək vəziyyətdən asılı olaraq risklidir. Belə hallarda həddindən artıq qanaxma və fetal narahatlıq kimi ağırlaşmaların qarşısını almaq üçün adətən qeysəriyyə əməliyyatına üz tutulur.

Problemin yaratdığı risklərin şiddəti ciftin əhatə dairəsi, qanaxmanın ağırlığı, hamiləlik müddəti və hamiləliyin fərdi şərtləri kimi amillərdən asılıdır.

Müntəzəm prenatal baxım, həkim tərəfindən yaxından izlənmə və müvafiq müdaxilələr bu riskləri azaltmağa və həm ana, həm də körpə üçün mümkün olan ən yaxşı nəticəni təmin etməyə kömək edir.

Hamiləlik zamanı ciftin aşağıda yerləşməsinin müalicəsi

Problemin müalicəsi, xüsusən də uşaqlıq boynunu əhatə etdikdə (plasenta previa) vəziyyətin şiddəti, hamiləlik müddəti, simptomların və ya ağırlaşmaların mövcudluğu və hamiləliyin fərdi şərtləri də daxil olmaqla bir neçə amildən asılıdır. Hamiləlik dövründə ciftin aşağıda yerləşməsini idarə etmək üçün bəzi ümumi yanaşmalar bunlardır:

Müşahidə və monitorinq

Bu hal hamiləliyin erkən dövründə aşkar edilərsə və heç bir simptom və ya ağırlaşma yoxdursa, həkim prosesin izlənilməsi və monitorinqi yanaşmasını seçir. Bu zaman həkim hamiləlik zamanında ciftin vəziyyətini izləmək və uşaqlıq böyüdükcə serviksdən uzaqlaşdığını qiymətləndirmək üçün müntəzəm ultrasəslər təyin edir. Bir çox hallarda, müşahidə prosesində cift təbii olaraq yuxarıya doğru hərəkət edir.

Fəaliyyət məhdudiyyətləri

Hamiləlik müddətində bu durum hamilə qadınlara fəaliyyət səviyyələrini dəyişdirmək, ağır hərəkətlər və ağır əşyaların qaldırmasına məhdudiyyətlər qoyur. İstirahət və fiziki gücün məhdudlaşdırılması qanaxma və ya digər ağırlaşmalar riskini minimuma endirməyə kömək edir.

Cinsi əlaqədən qaçınmaq

Qanama riskini azaltmaq üçün həkim cinsi əlaqədən çəkinməyi məsləhət görəcəkdir. Çünki sözügedən vəziyyətdə cinsi fəaliyyət ciftin uşaqlıq boynuna yaxınlığı səbəbindən potensial olaraq qanaxmaya səbəb ola bilir.

Xəstəxanaya yerləşdirmə və monitorinq

Əhəmiyyətli qanaxma, davamlı simptomlar və ya daha yüksək ağırlaşma riski varsa, ananın xəstəxanaya yerləşdirilməsi tələb oluna bilər. Bu, ana və körpənin daimi monitorinqinə və lazım olduqda dərhal həkim müayinəsinə imkan verməklə yanaşı potensial risklərin qarşısını almağa kömək edir.

Qeysəriyyə əməliyyatı

Bu hal doğuşa qədər davam edərsə və ya fəsadlar yaranarsa, həkim tərəfindən adətən qeysəriyyə əməliyyatı tövsiyə olunur. Qeysəriyyə əməliyyatı və ya abdominal doğuş həm ana, həm də körpənin həyatı üçün təhlükə yarada bilən vaginal doğuş zamanı qanaxma riskinin qarşısını almaq üçün seçilir

Qan köçürmə

Hamiləlikdə buna görə əhəmiyyətli qanaxma baş verərsə, itirilmiş qanı əvəz etmək və ananın vəziyyətini sabitləşdirmək üçün qan köçürülməsinə ehtiyac duyula bilər.

Hamiləlik zamanı ciftin aşağıda yerləşməsinin idarə olunması ilə bağlı həkim göstərişlərinə əməl etmək vacibdir. Həkim fərdi amilləri nəzərə alır və həm ana, həm də körpə üçün mümkün olan ən yaxşı müayinə üsulunu seçib, tətbiq edir. Həmçinin müntəzəm prenatal baxım, yaxından izləmə və həkim ilə açıq ünsiyyət hər hansı narahatlığı aradan qaldırmaq və vəziyyəti effektiv şəkildə idarə etmək üçün əsas amillərdəndir. Bununla bağlı hansısa narahatlığınız varsa və müayinə olunmaq istəyirsinizsə, 055 574 70 74 mobil nömrəsi vasitəsilə həkim mama-ginekoloq Xanım Adıgözəlova ilə əlaqə saxlaya və müayinəyə yazıla bilərsiniz.

Şərh yaz