Hamiləliyin 23-cü həftəsində ikinci trimestr sona yaxınlaşdıqca körpənin böyüməsi daha çox nəzərə çarpır və ana körpəsini daha çox hiss edir. Hamiləliyin bu həftəsi də daxil olmaq ikinci trimestr olduqca rahat və risksiz dövrdür. Bu dövrün özünəməxsus simptomları, əlamətləri var və nə qədər rahat keçsə də, vəziyyətdən asılı olaraq hamiləliyin bu həftəsində də problemlər yarana bilər.
Hamiləliyin 23-cü həftəsinin əlamətləri
Hamiləliyin bu həftəsi bir sıra əhəmiyyətli əlamətlərlə özünü göstərir. Belə ki, anaların qarşılaşa biləcəyi bəzi ümumi xüsusiyyətlər aşağıdakılardır:
Dölün hərəkəti. Hamiləliyin bu dövründə dölün hərəkətləri intensivləşir. Körpənin hərəkətləri ayaq çırpıntılarından tutmuş daha aydın təpiklərə və yuvarlanmalara qədərki hərəkətlənmələri əhatə edir.
Qarın böyüməsi. Ananın qarnı körpə böyüdükcə genişlənməyə davam edir. Ana bətni böyüdükcə hamilə qadın belini sıxmayan, geniş və rahat geyimlər geyinməlidir.
Dəri dəyişiklikləri. Hamiləliyin bu dövründə məmə ucları, areolalar və qarının ortasında linea nigra adlanan xətt kimi müəyyən bölgələrdə dərinin qaralması müşahidə oluna bilər və bu, normal haldır.
Şişmiş ayaqlar və biləklər. Hamiləliyin bu həftəsi də daxil olmaqla ümumilikdə hamiləlik dövründə ana bətni daha çox maye saxladığından ana ayaqlarında və topuqlarında şişkinlik hiss edə bilər. Bu şişkinliyi aradan qaldırmaq üçün ana ayaqlarını uzadıb dincəlməli və gəzərkən rahat ayaqqabılar geyinməlidir.
Braxton Hicks sancılar. Hamiləliyin bu həftəsində ana bətnini doğuşa hazırlamağa vasitəçi, qeyri-müntəzəm və ağrısız sancılar olan Braxton Hicks sancıları ilə qarşılaşa bilər. Bu sancılar adətən qısa müddət hiss olunur.
Artan enerji. Əksər hamilə qadınlar ikinci trimestrdə hamiləliyin bu həftəsinə qədər davam edə bilən enerji artımı yaşayır. Bu müddət ərzində ana özünü digər vaxtlara nisbətən daha aktiv və enerjili hiss edir.
Burun tutulması. Hormonal dəyişikliklər selikli qişalara qan axınının artmasına səbəb ola bilər ki, bu da burun tutulması və tıxanmasına səbəb ola bilir.
Ayaq sancıları. Bəzi hallarda, xüsusilə də gecə saatlarında ana ayaqda sancılar və ya əzələ spazmları ilə qarşılaşa bilər. Dartınma məşqləri və maye qəbulunu normada saxlamaq bu sancıların tezliyini və şiddətini azaltmağa yardımçı olan vasitələrdir.
Hamiləliyin 23-cü həftəsində körpənin inkişafı
Hamiləliyin bu həftəsində körpə sürətlə böyüməyə və inkişaf etməyə davam edir. Körpənin inkişafında baş verən bəzi dəyişikliklər aşağıdakılardır:
Körpənin ölçüsü və çəkisi. Körpə təxminən 11,4 düym, yəni 29 sm uzunluqda və 500 qr ağırlıqda olur. Bu da təxminən böyük manqonun ölçüsü ilə eynidir.
Orqan inkişafı. Körpənin əsas orqan və sistemlərinin çoxu formalaşmış olur. Buna baxmayaraq körpənin orqan inkişafları öz funksiyalarını təkmilləşdirməyə davam edir. Həmçinin ağciyərlərdə hava kisələri əmələ gəlir, qaraciyər və mədəaltı vəzi funksiyalarını yerinə yetirir.
Dəri. Körpənizin dərisi hələ də nazik və şəffafdır, lakin bu həftədən etibarən dəri qalınlaşmağa başlayır. Körpənin bədənində yağ olmaması səbəbindən ultrasəs müayinəsində dərisi qırış görünə bilər. Melanositlər adlanan piqment hüceyrələri də 23 həftəlik hamiləlikdə inkişaf edir və dəri tədricən rəng alır.
Hərəkət. Körpənizin hərəkətləri daha koordinasiyalı və məqsədyönlü olur. Bu dövrdə körpənin əzələləri və sinir sistemi inkişaf etməyə davam etdikcə ana daha çox onun təpiklərini və yumruqlarını hiss edir.
Üz xüsusiyyətləri. Körpənin üz cizgiləri də daha da dəqiqləşir. Qaşlar və kirpiklər əmələ gəlir və gözlər hələ də bağlı olsa da, tam inkişaf edir. Dodaqlar getdikcə fərqlənir və dildə dad duyğuları əmələ gəlir.
Sümük inkişafı. Körpənin sümükləri hamiləliyin bu həftəsində elastik olsa da, sərtləşməyə başlayır. Eşitməyə cavabdeh olan daxili qulaq sümükləri də inkişaf edir.
Həssas inkişaf. Körpənin toxunma hissi getdikcə daha incə olur və onlar incə toxunuşları və ya dürtmələri hiss edə bilirlər. Beyin sürətlə inkişaf edir və körpəniz səs, işıq və hətta dad kimi sensor məlumatları emal etməyə başlayır.
Vernix Caseosa. Vernix caseosa adlanan, körpənin dərisini amniotik mayedən qoruyan və temperaturunu tənzimlənməsinə kömək edək mumlu maddə hamiləliyin 23-cü həftəsində körpənin dərisini örtməyə başlayır.
Qeyd edim ki, 23 həftəlik hamiləlikdə hər bir ananın və körpənin yaşadığı dəyişikliklər individualdır. Bəzi ümumi dəyişikliklər və inkişaflar olsa da, ananın tibbi tarixçəsindən asılı olaraq körpə öz sürətilə inkişaf edir. Bu səbəbdən də inkişaf prosesinin yolunda olduğuna əmin olmaq üçün 23-cü həftə də daxil olmaqla hamiləlik müddəti boyu həkim nəzarətində olmaq faydalıdır.
Hamiləliyin 23-cü həftəsində körpə hansı problemlərlə qarşılaşa bilər?
Hamiləlikdə 23-cü həftə hamiləliyin rahat dövrü olsa da, körpənin inkişafı hələ də davam edir və bu inkişaf müddətində müəyyən problemlər yarana bilər. Hamiləliyin bu həftəsində körpəyə təsir edə biləcək bəzi potensial problemlər aşağıdakılardır:
Vaxtından əvvəl doğuş
23 həftəlik hamiləlikdən 37-ci həftəyə qədər olan doğumlar vaxtından əvvəl doğuş sayılır. 23 həftəlik hamiləlikdə baş verən vaxtından əvvəl doğuş tənəffüs çətinliyi sindromu, qidalanma çətinlikləri, infeksiyalar və inkişaf gecikmələri də daxil olmaqla körpədə müxtəlif ağırlaşmalara səbəb ola bilər.
Tənəffüs problemləri
Körpə vaxtından əvvəl, xüsusən də hamiləliyin bu həftəsində doğularsa, ağciyərləri ana bətnindən kənarda nəfəs almağa kömək edəcək qədər inkişaf etməmiş ola bilər. Bu əsasən vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə olan tənəffüs çətinliyi və qeyri-kafi oksigen qəbulu ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir.
Beyin və sinir sisteminin inkişafı
Hamiləliyin bu həftəsində körpənin beyni hələ də inkişaf edir. Bu müddətdə bəzi hallarda körpənin nevroloji funksiyasına təsir edə biləcək inkişaf problemləri və ya anormallıqlar ola bilər. Bu problemlərə hidrosefali, yəni beyində həddindən artıq maye və ya sinir borusu qüsurları kimi vəziyyətlərin aşkarlanması daxildir.
Böyümə məhdudiyyəti
Hamiləliyin bu dövründə körpənin qarşılaşacağı problemlərdən biri də uşaqlıqdaxili böyümə məhdudiyyətidir. Uşaqlıqdaxili böyümə məhdudiyyəti, zamanı körpə gözlənilən sürətlə böyümür, bunun nəticəsində də normadan az çəkidə olur və bəzi potensial ağırlaşmalar yaşana bilir.
Genetik və ya xromosom anomaliyaları
Hamiləliyin bu mərhələsində bəzi genetik və ya xromosom anomaliyalarının gecikmiş diaqnostikası ultrasəs müayinəsində, həm də aparılan prenatal skrininq testlərində nisbətən asanlaşır.
Yuxarıda qeyd etdiyim problemlərə hər zaman rastlanmır. Körpədən və ananın tibbi vəziyyətindən asılı olaraq bu problemlərin hər hansısa biri, yaxud da bir neçəsi müşahidə oluna bilər. Ultrasəs müayinələri və digər diaqnostik testlər də daxil olmaqla müntəzəm prenatal baxım hər hansı potensial problemləri müəyyən etməyə və aradan qaldırmağa kömək edir.
Hamiləliyin 23-cü həftəsində körpənin böyümə məhdudiyyətinə nə səbəb olur?
İnkişaf edən körpənin ana bətnində gözlənilən sürətlə böyümədiyi vəziyyət olan dölün böyüməsinin məhdudlaşdırılması, həm də intrauterin böyümənin məhdudlaşdırılması olaraq da ifadə olunur. Hamiləliyin bu dövründə körpənin böyüməsinin məhdudlaşdırılmasına bir neçə amil səbəb olur. Belə ki, bəzi əsas səbəblər aşağıdakılardır:
Plasenta çatışmazlığı. Plasenta körpəni oksigen, qida və qanla təmin etməkdə mühüm rol oynayır. Plasenta düzgün işləmirsə və ya kifayət qədər inkişaf etmirsə, körpənin əsas resurslara çıxışını məhdudlaşdıra və nəticədə böyümənin məhdudlaşdırılmasına səbəb ola bilər.
Ananın sağlamlıq vəziyyəti. Ananın sağlamlıq vəziyyəti bəzi hallarda dölün böyüməsinə təsir göstərən amil ola bilir. Bu hallara anada olan yüksək qan təzyiqi, diabet, böyrək xəstəlikləri, ürək xəstəlikləri və otoimmün xəstəliklər kimi xroniki vəziyyətlər daxildir ki, bu kimi hallar körpənin böyüməsinə və inkişafına mane ola bilər.
Zəif qidalanma. Hamiləlik dövründə ananın qeyri-kafi qidalanması hamiləliyin bu həftəsində dölün böyüməsinə təsir göstərən amillərdəndir. Sağlam qidalar, vitaminlər və kalori miqdarı az olan qidalarla qidalanmaq körpənin böyüməsinə mane ola bilər.
Plasenta anomaliyaları. Plasentadakı struktur və ya funksional anormallıqlar qida və oksigenin körpəyə ötürülməsini poza və hamiləliyin bu həftəsində böyümənin məhdudlaşdırılmasına səbəb ola bilər.
İnfeksiyalar. Sitomeqalovirus, məxmərək, toksoplazmoz və ya bəzi cinsi yolla keçən infeksiyalar kimi anada olan infeksiyalar dölün böyüməsinə və inkişafına mane ola bilər.
Genetik faktorlar. Körpədə genetik anormallıqlar və ya xromosom pozğunluqları böyümənin məhdudlaşdırılmasına səbəb olan haldır. Bu şərtlər hamiləliyin 23-cü həftəsində körpənin ana bətnində düzgün böyüməsinə və inkişaf etməsinə təsir göstərir.
Çoxdöllü hamiləliklər. Çoxdöllü hamiləlik, yəni əkizlər, üçəmlər və daha çox uşaq olduqda hər bir körpə ana bətnində bərabər qida və boşluq payı almaya bilər ki, bu da hamiləliyin bu həftəsində bir və ya bir neçə körpənin böyüməsinin məhdudlaşdırılması ilə nəticələnir.
Hamiləliyin 23-cü həftəsində genetik və ya xromosom anomaliyaları hansı səbəblərdən olur?
Qeyd etdiyim kimi, genetik və ya xromosom anomaliyalarının gecikmiş diaqnozu hamiləliyin bu həftəsində də aparıla bilər. Sözügedən anormallıqlara adətən inkişaf etməkdə olan dölün DNT və ya xromosomlarında dəyişikliklər və ya mutasiyalar səbəb olur. Genetik və ya xromosom anomaliyalarının bəzi ümumi səbəbləri aşağıdakılardır:
Xromosom anomaliyaları
Ən çox yayılan xromosom anomaliyaları 21-ci xromosomun əlavə surətinin səbəb olduğu Daun sindromudur. Digər xromosom anomaliyalarına xromosomların əlavə nüsxələrinin olduğu trisomiya 18 (Edvards sindromu) və trisomiya 13 (Patau sindromu) daxildir. Xromosom anomaliyalarının əsas səbəbi mayalanma zamanı xromosomların düzgün bölünməməsidir.
Tək gen mutasiyaları
Genetik anormallıqlar spesifik genlərdəki mutasiyalar nəticəsində yarana bilər. Bu mutasiyalar dəyişdirilmiş geni daşıyan valideynlərdən ötürülə və ya inkişaf zamanı kortəbii olaraq yarana bilər. Tək gen mutasiyalarının səbəb olduğu genetik pozğunluqlara kistik fibroz, oraqvari hüceyrə anemiyası və əzələ distrofiyası daxildir.
Ətraf mühit faktorları
Müəyyən ətraf mühit amilləri genetik və ya xromosom anomaliyaları riskini artıra bilər. Hamiləlik dövründə radiasiyaya, toksinlərə və ya infeksiyalara məruz qalmaq döldə potensial olaraq inkişaf etməkdə olan DNT mutasiyalarına və ya xromosom zədələnməsinə səbəb ola bilər.
Qeyd edim ki, bir çox hallarda genetik və ya xromosom anomaliyalarının səbəbi bilinməyə bilir və ya müəyyən edilə bilməz. Bundan əlavə, amniosentez və ya xorion villus nümunəsi kimi prenatal skrininq testləri bu anormallıqların bəzilərini aşkar etməyə kömək edə və valideynlərə körpələrinin sağlamlığı haqqında daha çox məlumat verə bilər. Ona görə də hər hansı bir hamiləlikdə spesifik genetik və ya xromosom anomaliyalarının hərtərəfli qiymətləndirilməsi və başa düşülməsi üçün mütləq həkim prenatal müayinə etməlidir.
Hamiləliyin 23-cü həftəsində potensial risklərin qarşısını necə almaq olar?
Hamiləliyin bu həftəsində qarşılaşılan potensial risklərin qarşısını almaq üçün aşağıdakılar edilməlidir:
Müntəzəm prenatal müayinələr. Hamilə qadın 23-cü həftə də daxil olmaqla hamiləlik boyu həkimin təyin etdiyi prenatal müayinələrin hər birində olmalıdır. Bu müayinələr hamiləliyin gedişatını izləmək, yarana biləcək potensial problemləri erkən aşkarlamaq və lazım gələrsə, müdaxilə etmək üçün vacibdir.
Sağlam həyat tərzinin qorunması. Hamiləliyin bu həftəsində ana müxtəlif qidalı qidaları ehtiva edən yaxşı balanslaşdırılmış qidalarla qidalanmalıdır. Həmçinin bu dövrdə maye qəbuluna önəm verilməli, spirtin, siqaret və həkimin nəzarətindən kənar dərman qəbulu dayandırılmalıdır. 23 həftəlik hamiləlikdə sağlam həyat tərzini daha da dəstəkləmək üçün ana müntəzəm olaraq yüngül idman məşqləri etməyə də vaxt ayırmalıdır.
Çəki artımının izlənilməsi. Çəki artımı hamiləliyin istənilən dövründə normaldır, lakin həddindən artıq çəki artımı körpənin ağırlaşma riskini artıra bilər. Bu səbəbdən də hamiləlik müddətində çəki artımını davamlı izləmək və həkimin qidalanma ilə bağlı məsləhətlərinə uymaqla çəkini normada saxlamaq lazımdır.
Müəyyən qidalardan çəkinmək. Bəzi qidalar qida yolu ilə yoluxan xəstəliklərə səbəb olduğu üçün hamilə qadınlara tövsiyə olunmur. Bu qidalara çiy və ya az bişmiş dəniz məhsulları, pasterizə edilməmiş süd məhsulları, çiy və ya az bişmiş yumurta, civəsi yüksək olan bəzi növ balıqlar daxildir.
Düzgün yuxu mövqeyi. Hamiləlik ananın bədənində fiziki dəyişiklərə səbəb olan müddətdir. Təbii ki, bu dövrdə ananın rahatlığı həm körpə, həm də ana üçün vacibdir. Rahatlığın əsas yollarından biri düzgün yuxudur. Ana hamiləliyin bu həftəsi də daxil olmaqla hamiləliyin bütün həftələrində arxası üstə yatmaqdan çəkinməli və özünə rahat olan mövqedə yatmalıdır.
Hamiləliyin bu həftəsindəki ana və döldəki dəyişiklər, qarşılaşılan risklər, həmin risklərdən müdafiə yolları anadan anaya, hamiləlikdən hamiləliyə dəyişir. Bu səbəbdən də düzgün müalicə və diaqnoza həkimin müayinəsindən sonra qərar vermək mümkündür.
Hamiləliyin bütün dövrlərində qarşılaşılan problemlərin düzgün müalicə ilə aradan qaldırılması, rahat və sağlam hamiləlik üçün 055-555-29-59 mobil nömrəsi vasitəsi ilə həkim mama-ginekoloq Xanım Adıgözəlova ilə əlaqə saxlayıb müayinə üçün gün ala, həkimin məsləhət və tövsiyələrilə rəvan hamiləlik təcrübəsi yaşayıb, bütün narahatlıqlarınızı aradan qaldıra bilərsiniz.
-
Zehra Abdullayeva
Əla həkimdir
Xanim Rustamli
Muzaffar Garakhanli
Sevar Bayram
-
Super hekimdir 👍👍👍
Nergiz Ragimova
Çox yaxşı həkimdir,bir rəfiqəm pasiyenti olmuşdu, çox məmnun qalıb.
Nuriyye Hesenova
Əla həkimdir👍🏼
Leyla Abdullayeva
Könül Vəliyeva
-
😍
Sevinc Hamidova
Pervane Mehmanova
Saday Zekiyev
Huseyn Bagirov
-
Royal Babayev
Razı qaldım
Gunel Nagiyeva
Ferqane Cavadova
kadir hacimuradov
-
Kanan Hasanli
Orxan Man
Əla həkimdir👍🏻
s_li. seadet
İşinin peşəkarıdır.
leila mammad
-
Nurlan Süleymanlı
Aydin Karimov
Xeyyam Nabiyev
Fatime Haqverdiyeva
-
Meryem Agayeva
Aydın Hacıyev
Lale Ahmadova
Teymur İbrahimzade
-
Absolutely wonderful service. 6/5
Emin Alizada
Aygül Mehdiyeva
Hemid Qocayev
Rufat Rzaev
-
hikmet Azizli
I recently visited Dr. Xanım Adıgözəlova for my annual gynecological check-up and I must say I had an outstanding experience. From the moment I arrived at the clinic, the staff was welcoming, efficient, and made me feel completely at ease. Dr. Xanım Adıgözəlova took the time to listen to my concerns and answer all my questions. Their bedside manner was exceptional - I felt truly cared for and supported throughout the entire appointment. Xanım Adıgözəlova is clearly knowledgeable and experienced in their field, providing me with expert guidance and advice on my health.
Saritel Abbaszade
Aynur Mammadova
Xanım doktor ilə müalicə prosesinin effektini görmək, digər həkimlərlə müqayisədə anlayışlı olması çox müsbətdir 😊
Nərmin Səmidova
-
Əla həkimdir, çox bəyənirəm.
Efsane Ehmedova
amazing person and friendly
Aynur Bedirxanova
Razı qaldım
Zeyver Semedzade
Çox Yaxşı Həkimdir. Cox razı qaldim😊
Rovsana Mamedova
