Birdən çox yumurtanın eyni anda mayalanması və ya bir yumurtadan iki və ya daha çox bölünən hüceyrə tərəfindən ayrı-ayrı embrionların əmələ gəlməsinə çoxdöllü hamiləlik deyilir. Bunlar arasında ən çox görülən isə əkiz hamiləlikdir. Bu, hər 1000 hamiləlikdən 3-də baş verir. Ancaq son zamanlar köməkçi reproduktiv süni mayalanma kimi müalicə üsullarının tətbiqi ilə bu nisbət artmışdır. Belə hamiləliklərin artmasına səbəb olan digər amil isə hamiləlik yaşının yüksək olmasıdır. Belə ki, 35 yaşdan yuxarı və ya ailəsində belə hamiləlik olan qadınlarda çoxdöllü hamiləlik ehtimalı daha yüksəkdir.
Çoxdöllü hamiləliyin növləri: əkizlər, üçəmlər və digərləri
Çoxdöllü hamiləliyin bir çox növləri var. Lakin qeyd etdiyim kimi, ən çox əkiz hamiləliklərə rast gəlinir. İndi isə bu hamiləliyin bütün növləri haqqında ətraflı danışaq.
Əkiz Körpə Hamiləliyi
Əkizlər gözlədiyini öyrənən hamilə qadın tək yumurta əkizləri və ya cüt yumurta əkizlərinə hamilə qalmış ola bilər. Yaranma üsuluna görə fərqlənən bu əkizləşmə növlərinin xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
Tək yumurta əkizləri. Tək yumurta əkizləri sperma ilə döllənmiş tək yumurtanın mayalanmadan sonra ikiyə bölünməsi nəticəsində əmələ gəlir. Bu əkizlər eyni genetik ardıcıllığa malik olduqları üçün eyni cinsdəndirlər və çox kiçik fərqlər istisna olmaqla eyni görünürlər. Bunlara monoziqot əkizlər də demək olar. Hər 250 hamiləlikdən 1-də baş verən tək yumurta əkizlərində yumurtanın mayalanmadan nə qədər sonra ikiyə bölünməsi də fərq yaradan faktordur. Döllənmədən sonra ilk 72 saat ərzində bölünmə baş verərsə, iki amniotik membran və iki plasenta meydana gəlir. Bölünmə 4 ilə 8 gün arasında baş verərsə, iki amniotik membran və bir plasenta meydana gəlir. 8-ci gündə baş verən bölünmədə isə bir amniotik membran və bir plasenta meydana gəlir. Bu vəziyyət monoziqot əkizlərin 1%-ni təşkil edir. Ancaq 8-ci gündən sonra baş verən bölünmələrdə siam əkizləri (birləşmiş əkizlər) meydana gəlir.
Cüt yumurta əkizləri. Cüt yumurta əkizləri bir menstrual dövrdə birdən çox yumurta hüceyrəsinin yetişməsi və fərqli spermalarla mayalanması nəticəsində birdən çox dölün inkişafı ilə əmələ gəlir. Bu hamiləlikləri dizigotik əkizləşmə də adlandırmaq olar. Bu körpələr fərqli yumurta və spermadan ibarət olduqları üçün fərqli genetik ardıcıllığa malikdirlər. Həmçinin cüt yumurta əkizlərinin 30%-i fərqli cinsdən olduğu halda 70%-i eyni cinsdən ola bilər. Araşdırmalara görə, cüt yumurta əkizlərinin fiziki xüsusiyyətləri eyni ana və atadan fərqli zamanlarda doğulan uşaqların fiziki xüsusiyyətləri qədər fərqli ola bilər.
Üçəm Hamiləliyi
Üçəm hamiləlik olduqca nadir bir vəziyyətdir və hər 7000 hamiləlikdən yalnız birində baş verir. Ancaq IVF, yəni süni mayalanma müalicəsində birdən çox embrion köçürülərsə və hər birinin tutması halında üçəm hamiləliyin baş verməsi də mümkündür. Eyni şəkildə, çox nadir olsa da, dördəm və beşəm kimi daha çox körpə ilə hamiləliklərə də rast gəlinə bilər. Üçəm hamiləliklər əkizlər kimi birdən çox yumurtanın birdən çox sperma ilə mayalanması nəticəsində baş verə bilər və bu halda triziqotik üçəmlər inkişaf edir. Cüt yumurta əkizlərində olduğu kimi triziqotik əkizlərin də genetik quruluşu bir-birindən fərqlidir və körpələrin cinsləri eyni və ya bir-birindən fərqli ola bilər. Tək yumurtanın sperma ilə mayalanmasından sonra monoziqot üçlüyü inkişaf edərsə, buna monoziqot üçlüyü deyilir. Bu vəziyyətdə hər üç körpə eyni genetik quruluşa malikdir və eyni cinsdən olacaq. Üç fərqli körpə eyni vaxtda inkişaf etdiyi üçün üçəm hamiləliklərdə fəsadlar və vaxtından əvvəl doğuş riski əkizlərə nisbətən daha yüksəkdir.
Çoxdöllü Hamiləliyin Simptomları: Əkiz və Daha Çox Körpə Daşıyan Hamilələrdə Müşahidə Edilənlər
Çoxdöllü hamiləlik fərqli bir təcrübə təqdim edir və bəzi simptomlara səbəb ola bilər. Çoxdöllü hamiləliyin simptomlar isə əsasən bunlardır:
Uterus ölçüsünün artması. Əkiz və ya daha çox uşaq daşıyan hamilələrdə uşaqlıq normadan daha sürətli böyüyə bilər. Hamiləliyin erkən mərhələlərində belə göbək nahiyəsində nəzərə çarpan çıxıntı meydana gələ bilər.
Səhərlər şiddətli ürəkbulanma. Çoxdöllü hamiləliklərdə hormon səviyyələrində artım daha sıx olur. Bu isə hamilələrdə səhərlər şiddətli ürəkbulanmaların baş verməsi ilə nəticələnə bilir. Ümumi olaraq deyə bilərəm ki, ürəkbulanma, qusma və ya bu kimi simptomlar əkiz və ya daha çox körpə daşıyan hamilələrdə daha çox müşahidə olunan haldır.
Artan hərəkətlilik. Əkiz və ya daha çox uşaq daşıyan hamilələr körpənin hərəkətlərini daha əvvəl hiss edə bilərlər. Belə ki, tək körpə daşıyan hamilələr körpənin hərəkətlərini 18-25 həftələr arasında hiss edirlərsə, belə hamiləliklərdə isə bu hərəkətlər 16-20 həftələrdə hiss edilə bilər.
Artan bədən çəkisi: Əkiz və ya daha çox körpə daşımaq ananın bədən çəkisinin daha sürətli artması ilə nəticələnə bilir. Bu, hamiləlik dövründə daha çox kilo almağa və bədəndə daha aydın dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Əkiz hamiləlikdə gözlənilən çəki artımı adətən tək körpə daşıyanlardan daha yüksək olur. Bu səbəblə çoxdöllü hamiləlik keçirən qadınlar çəki nəzarətini saxlamaq və hamiləlik boyu sağlam çəki artımına diqqət yetirmək üçün həkimləri ilə müntəzəm təmasda olmalıdırlar.
Yorğunluq və zəiflik. Belə hamiləliklərdə orqanizm daha çox enerji sərf edir və bunun nəticəsində yorğunluq və halsızlıq hissi daha tez-tez görülə bilir. Əkiz və ya daha çox uşaq daşıyan hamilələrin enerji səviyyələrini tarazlaşdırmaq üçün daha çox istirahətə ehtiyacı ola bilər. Buna görə də bu hamilələr üçün kifayət qədər yuxu və müntəzəm istirahət vacibdir. Davamlı yorğunluq hiss edirsinizsə və ya yorğunluq şiddətlidirsə, həkimə müraciət etmək vacibdir.
Daha tez-tez sidiyə getmə. Əkiz və ya daha çox uşaq daşıyan hamilələr uterusun ölçüsü və təzyiqinin artması səbəbindən daha tez-tez sidiyə getmə ehtiyacı hiss edirlər. Belə ki, bu vəziyyət körpə böyüdükcə baş verir, sidik həcmini artırır və sidik kisəsinə təzyiq göstərir. Bu, hamilənin gecə yuxusuna təsir edə və tez-tez tualetə getmək üçün qalxmaq ehtiyacını doğura bilər.
Qidalanma ehtiyaclarında artım. Əkiz və ya daha çox uşaq daşıyan hamilələrin tək körpə daşıyanlara nisbətən daha yüksək kalori və qida ehtiyacları ola bilər. Bu hamiləliklərdə qidalanmanın əhəmiyyəti daha da böyükdür. Həkiminizin tövsiyələrinə uyğun olaraq sağlam və balanslı bir pəhriz proqramına riayət etmək vacibdir. Tərkibində kifayət qədər miqdarda protein, dəmir, kalsium, fol turşusu və digər vacib qidalar olan pəhriz ana və körpələrin sağlamlığını dəstəkləməyə kömək edir.
Çoxdöllü Hamiləliyin Riskləri: Analar və Körpələr Üçün Təhlükələr
Çoxdöllü hamiləliyin riskləri digər hamiləliklərlə müqayisədə daha çoxdur. Əkiz və ya daha çox uşaq daşımaq analar və körpələr üçün bəzi potensial təhlükələrə səbəb ola bilər. Belə hamiləliklərdə görülə biləcək risklərə nəzər salaq.
Vaxtından əvvəl doğuş. Bu hamiləliklərdə vaxtından əvvəl doğuş riski daha yüksəkdir. Uşaqlığın böyüməsi və uzanması səbəbindən doğuş daha erkən dövrdə baş verə bilər. Vaxtından əvvəl doğuş körpələrin ağciyərlərinin tam inkişaf etməməsi və digər sağlamlıq problemləri deməkdir.
Aşağı doğuş çəkisi. Bu hamiləliklərdə körpələrin hər birinin aşağı doğum çəkisi ilə doğulma ehtimalı daha yüksəkdir. Bu, körpələrin inkişafına və sağlamlığına mənfi təsir göstərən amildir. Aşağı doğum çəkisi olan körpələr tənəffüs problemlərinə, qidalanma çətinliklərinə və digər sağlamlıq problemlərinə daha çox meylli ola bilir.
Gestational Diabet. Çoxdöllü hamiləliklərdə hamiləlik şəkərinə nisbətən çox rast gəlinir. Buna nəzarət olunmazsa, həm ana, həm də körpə üçün ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Preeklampsi. Preeklampsi hamiləliyin ikinci yarısında yüksək qan təzyiqi və orqan zədələnməsinə səbəb olan bir vəziyyətdir. Belə hamiləliklərdə preeklampsi riski daha yüksəkdir.
Plasenta problemləri. Əkiz, üçəm və daha çox döl olan hamiləliklərdə plasenta problemlərinə tez-tez rast gəlinir. Plasenta previa plasentanın uşaqlıq boynunu əhatə etdiyi və normal doğuşun qarşısını aldığı bir vəziyyətdir. Plasentanın ayrılması halı plasentanın uterusdan vaxtından əvvəl ayrılmasıdır.
Anemiya. Çoxdöllü hamiləliklərdə anemiya riski daha yüksəkdir. Birdən çox körpə daşımaq orqanizmin daha çox dəmir və digər qida maddələrinə ehtiyac duymasına səbəb olur. Hamilə qadın lazımi qidalanmanı təmin edə bilmirsə və ya dəmir çatışmazlığından əziyyət çəkirsə, anemiya inkişaf edə bilər. Anemiya həm analar, həm də körpələr üçün ciddi fəsadlara səbəb olan hallardandır.
Unutmayın ki, hər bir hamiləlik təcrübəsi fərdidir və risklərin şiddəti insandan insana dəyişə bilər. Bu səbəbdən çoxdöllü hamiləlik yaşayanlar mütəmadi olaraq ginekoloqları ilə əlaqə saxlamalı, hamiləliklərini yaxından izləməli və lazım gəldikdə tövsiyə olunan ehtiyat tədbirləri görməlidirlər.
Çoxdöllü Hamiləlikdə Doğuş Planlaması: Vaginal Doğuş, yoxsa Qeysəriyyə?
Çoxdöllü hamiləlikdə doğuşun planlaşdırılması bəzi əlavə fikirlər tələb edən bir vəziyyətdir. Əkiz və ya daha çox uşaq daşıyan qadınlar doğuş üsulunu təyin edərkən bir neçə amili nəzərə almalıdırlar. Bu nöqtədə vaginal doğum və qeysəriyyə üsulları arasında qərar vermək vacibdir. Bu qərarı ginekoloqla birgə vermək lazımdır, çünki o, həm ana, həm də körpələrin sağlamlığı üçün ən düzgün olan üsulu təklif edəcəkdir. Bəs doğum üsulunun seçimində hansı amillər rol oynayır?
Körpələrin Vəziyyəti. Doğuşun planlaşdırılmasında körpələrin mövqeyi mühüm rol oynayır. Çoxdöllü hamiləliklərdə körpələrin mövqeləri bir-birindən fərqli ola bilər. Körpələrin baş mövqeləri uyğundursa və digər doğuş meyarları yerinə yetirilirsə, vaginal doğuşa üstünlük verilə bilər. Ancaq körpələrin mövqeyinə görə uyğun vaginal doğum gözlənilməzsə və ya risklər varsa, qeysəriyyə daha təhlükəsiz bir seçim kimi qiymətləndirilir.
Prenatal Qiymətləndirmə. Ultrasəs və digər tibbi müayinələrlə körpələrin inkişafı, plasenta vəziyyəti və hamilənin sağlamlıq vəziyyəti qiymətləndirilir. Bu müayinələr doğum metodunun seçimində mühüm rol oynayır. Körpənin inkişafı və ya plasenta vəziyyəti risk altındadırsa, qeysəriyyə əməliyyatı daha təhlükəsiz bir seçim ola bilər.
Keçmiş Doğum Təcrübələri. Doğuş planlaşdırarkən hamilənin keçmiş doğum təcrübələri də nəzərə alınmalıdır. Əvvəl vaginal doğuşu olan və problemsiz bir təcrübə keçirmiş qadınlar çoxdöllü hamiləliklərində də vaginal doğuşa üstünlük verə bilərlər. Bununla belə, keçmişdə ağır doğuş və ya qeysəriyyə əməliyyatı keçirmiş qadınlar daha təhlükəsiz seçim olaraq qeysəriyyə əməliyyatına üstünlük verə bilərlər.
Həkim məsləhəti. Daha əvvəldə də qeyd etdiyim kimi, doğuş üsulunun seçimində ginekoloqunuzun məsləhəti böyük əhəmiyyət kəsb edir. Ginekoloqunuz bütün amilləri nəzərə alaraq ən uyğun doğuş üsulunu tövsiyə edəcəkdir.
Belə hamiləliklərdə vaginal doğuş seçilsə də, bəzən bu riskli ola bilir. Doğuş zamanı sıxılmalar və ya digər ağırlaşmalar baş verə bilər. Bu vəziyyətdə qeysəriyyə əməliyyatı daha təhlükəsiz seçim olur. Belə ki, qeysəriyyə əməliyyatında körpələr nəzarətli şəkildə doğulur. Lakin qeysəriyyə əməliyyatından sonra sağalma müddəti bir qədər uzun ola bilər və xəstəxanada daha çox qalmalı ola bilərsiniz.
Çoxdöllü Hamiləlik ilə Bağlı Suallar
Çoxdöllü hamiləlik yaşayan qadınlar arasında bir sıra suallar var ki, onun cavabını tapmağa çalışırlar. Bu suallardan bəzilərinə də bu yazımızda cavab tapa biləcəksiniz.
Çoxdöllü hamiləlik hansı həftədə müəyyənləşir?
Gecikmiş menstruasiya sonrasında hamiləlik kisəsi müşahidə oluna bilən kimi çoxdöllü hamiləliklər təsbit edilə bilər. Bu gün hamiləliyin ilk 14 həftəsində edilən ultrasəs müayinəsinin ən mühüm məqsədlərindən biri də hamiləlik kisələrinin sayını təyin etməkdir.
Əkiz hamiləlikdə ana südü kifayət edirmi?
Bütün hamiləliklərdə doğuşdan sonrakı dövrdə körpələr üçün əsas qida ana südüdür. Ana südü ilə qidalanma müddəti və südün miqdarı tək və ya əkiz hamiləlik olmasından asılı olmayaraq fərdi fərqlər göstərə bilər. Ancaq ananın hər iki körpəni ana südü ilə bəslədiyi və körpələrin kifayət qədər və nizamlı çəki artımı olduğu hallarda ana südünün kifayət qədər miqdarda gəldiyi qəbul edilir.
Əkiz hamiləliklə müqayisədə üçəm və dördəm hamiləlik arasındakı fərqlər nələrdir?
Üçəm və dördəm hamiləlikdə doğuş həftəsi daha erkən olur. Həmçinin ana səhhətindəki problemlər daha erkən başlaya və daha ciddi şəkildə inkişaf edə bilər. Belə hamiləlikdə doğuş növü, vaxtından əvvəl doğulma və ana bətnində duruş dəyişikliyinə görə çox yüksək nisbətdə qeysəriyyə əməliyyatı aparılır.
Ümumi olaraq çoxdöllü hamiləlik yaşayan qadınlar 20-ci həftədən sonra dölün hərəkətlərinə nəzarət etməlidir. Həmçinin pis qoxulu axıntı, sidik zamanı yanma, ağrı, şişlik, xüsusilə bir ayaqda qızartı, qarnın aşağı hissəsində və ya uşaqlığın yuxarı hissəsində müntəzəm sərtləşmə, şiddətli yorğunluq, qəfil başlayan tənəffüs çətinliyi kimi hallarla rastlaşarlarsa, mütləq ginekoloqa məlumat verməlidirlər. Hamiləliyinizin ən sağlam şəkildə davam etməsi üçün isə 055-555-29-59 mobil nömrəsi vasitəsilə həkim mama-ginekoloq Xanım Adıgözəlova ilə əlaqə saxlayıb müayinə üçün gün ala, ətraflı müayinə olunaraq çoxdöllü hamiləlik ilə bağlı bütün suallarınıza cavab tapa bilərsiniz.
-
Zehra Abdullayeva
Əla həkimdir
Xanim Rustamli
Muzaffar Garakhanli
Sevar Bayram
-
Super hekimdir 👍👍👍
Nergiz Ragimova
Çox yaxşı həkimdir,bir rəfiqəm pasiyenti olmuşdu, çox məmnun qalıb.
Nuriyye Hesenova
Əla həkimdir👍🏼
Leyla Abdullayeva
Könül Vəliyeva
-
😍
Sevinc Hamidova
Pervane Mehmanova
Saday Zekiyev
Huseyn Bagirov
-
Royal Babayev
Razı qaldım
Gunel Nagiyeva
Ferqane Cavadova
kadir hacimuradov
-
Kanan Hasanli
Orxan Man
Əla həkimdir👍🏻
s_li. seadet
İşinin peşəkarıdır.
leila mammad
-
Nurlan Süleymanlı
Aydin Karimov
Xeyyam Nabiyev
Fatime Haqverdiyeva
-
Meryem Agayeva
Aydın Hacıyev
Lale Ahmadova
Teymur İbrahimzade
-
Absolutely wonderful service. 6/5
Emin Alizada
Aygül Mehdiyeva
Hemid Qocayev
Rufat Rzaev
-
hikmet Azizli
I recently visited Dr. Xanım Adıgözəlova for my annual gynecological check-up and I must say I had an outstanding experience. From the moment I arrived at the clinic, the staff was welcoming, efficient, and made me feel completely at ease. Dr. Xanım Adıgözəlova took the time to listen to my concerns and answer all my questions. Their bedside manner was exceptional - I felt truly cared for and supported throughout the entire appointment. Xanım Adıgözəlova is clearly knowledgeable and experienced in their field, providing me with expert guidance and advice on my health.
Saritel Abbaszade
Aynur Mammadova
Xanım doktor ilə müalicə prosesinin effektini görmək, digər həkimlərlə müqayisədə anlayışlı olması çox müsbətdir 😊
Nərmin Səmidova
-
Əla həkimdir, çox bəyənirəm.
Efsane Ehmedova
amazing person and friendly
Aynur Bedirxanova
Razı qaldım
Zeyver Semedzade
Çox Yaxşı Həkimdir. Cox razı qaldim😊
Rovsana Mamedova
