Hormonal disbalans və ya hormonal pozğunluq bədəndəki hormonların normal səviyyədən aşağı və ya yuxarı olduğu halda yaranır. Hormonlar böyümə və inkişaf, maddələr mübadiləsi, çoxalma, əhval-ruhiyyə və s. daxil olmaqla müxtəlif bədən proseslərini tənzimləyən kimyəvi xəbərçilərdir. Hormonlar düzgün balanslaşdırılmadıqda bu, geniş spektrli simptomlara və sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Belə bir problemin olub-olmadığını isə siz ginekoloji müayinələr sayəsində öyrənə bilərsiniz.
Qadınlarda hormonal pozğunluğun göstəriciləri
Hormonal balansın pozulması müxtəlif yollarla özünü göstərə bilər və simptomlar təsir edən spesifik hormonlara və balanssızlığın şiddətinə görə dəyişir. Bu durumun bəzi ümumi göstəriciləri isə bunlardır:
Qeyri-müntəzəm və ya olmayan aybaşı dövrləri. Bu normal menstrual dövrü poza bilər, bu da nizamsız dövrlərə və ya hətta menstruasiya gecikməsinə səbəb ola bilən haldır.
Ağır və ya yüngül menstruasiya axını. Hormonal pozuntu menstrual qanaxmanın miqdarında dəyişikliklərə səbəb ola bilər ki, bunun nəticəsində həddindən artıq ağır və ya yüngül menstruasiya dövrü olur.
Əhval dəyişikliyi və əsəbilik. Hormonlar əhval-ruhiyyənin tənzimlənməsində əhəmiyyətli rol oynayır, buna görə də hormonlarda disbalans yaranması emosional qeyri-sabitliyə, əhval dəyişikliyinə, əsəbiliyə və hətta depressiyaya səbəb ola bilər.
Çəki artımı və ya arıqlamaqda çətinlik. Xüsusilə insulin, kortizol və ya tiroid hormonlarının disbalansı səbəbsiz çəki artımına, idman və sağlam qidalanmaya baxmayaraq çəki itirməkdə çətinliklərə səbəb ola bilər.
Yorğunluq və aşağı enerji. Hormonal pozğunluq həmçinin davamlı yorğunluq, aşağı enerji səviyyələri yarada bilər.
Yuxu pozğunluqları. Estrogen və progesteron səviyyələrindəki dalğalanmalar yuxu rejimini poza, yuxusuzluğa, yuxuya getməkdə çətinlik çəkməyə və ya keyfiyyətsiz yuxuya səbəb ola bilər.
Libidonun dəyişməsi. Cinsi istək və oyanmaya təsir göstərərək libidonun azalmasına və ya cinsi funksiyada dəyişikliklər də hormonal pozuntunun nəticəsində ola bilər.
Dəri problemləri. Hormonlar dərinin sağlamlığına və görünüşünə təsir göstərən əsas faktorlardan biridir. Bu səbəbdən də qadınlarda hormonal pozuntu hal sızanaq, yağlı dəri, quru dəri və ya digər dəri problemlərinə səbəb ola bilər.
Saç tökülməsi və ya həddindən artıq tüklənmə. Yüksək androgen səviyyələri kimi qadınlarda hormonal disbalans baş dərisində saç tökülməsinə və ya üz, yaxud da sinə kimi arzuolunmaz yerlərdə tük artımına səbəb ola bilər.
Döşlərdə dəyişikliklər. Bu hal bəzi hallarda döşdə həssaslıq, şişlik və ya döş toxumasının sıxlığında dəyişikliklərlə müşahidə olunur.
Qadınlarda hormonal pozğunluq təyini, diaqnoz üsulları
Qadınlarda hormonal pozğunluğun müəyyən edilməsi adətən tibbi qiymətləndirmə, simptomların qiymətləndirilməsi və xüsusi testlərin birləşməsini əhatə edir. Gəlin, qadınlarda hormonal disbalansı müəyyən etmək üçün atılan addımlarla tanış olaq.
Hormonal pozğunluq üçün tibbi tarix və simptomların qiymətləndirilməsi
Hormonal pozuntunun müəyyən edilməsi qadının menstruasiya dövrü, bədənində və ya ümumi əhvalında baş verən hər hansı dəyişiklik və qarşılaşa biləcəyi hər hansı digər müvafiq simptomlar, qadının tibbi tarixçəsini araşdırmaqla başlanılır.
Hormonal pozğunluq zamanı fiziki müayinə
Diaqnoz üçün dəri dəyişiklikləri, tüklənmə və ya döş anomaliyaları kimi əlamətləri yoxlamaq məqsədilə həkim fiziki müayinə apara bilər.
Hormon testi
Hormon testləri qadının bədənində hormon səviyyələrini ölçməyə kömək edə bilən ən dəqiq vasitələrdəndir. Edilən ümumi hormon testlərinə estrogen, progesteron, testosteron, tiroid hormonları (TSH, T3, T4), kortizol və insulin daxildir.
Qan testləri
Hormon səviyyələrini ölçməkdə ən çox istifadə olunan digər yol isə qan testləridir. Qan testləri menstrual dövrün müəyyən vaxtlarında və ya şübhəli hormon balanssızlığından asılı olaraq qadının fiziki xüsusiyyətinə uyğun həkim tərəfindən təyin edilən vaxtla edilir.
Görüntüləmə testləri
Bəzi hallarda qadınlarda hormonal disbalanslığa səbəb olan reproduktiv orqanları qiymətləndirmək və ya hər hansı struktur anormallıqları aşkar etmək üçün ultrasəs, MRT və ya CT skanlar kimi görüntüləmə testlərinə ehtiyac duyula bilər.
Hormonal pozğunluğun diaqnozu üçün əlavə testlər
Hormonal pozğunluq simptomlarından və tibbi tarixçəsindən asılı olaraq həkimin xüsusi şərtləri qiymətləndirmək və ya digər əsas səbəbləri istisna etmək üçün əlavə testlər tələb edə bilər. Əlavə testlərə qlükoza tolerantlıq testləri, lipid profili, sümük sıxlığı testləri və ya digər testlər daxildir.
Qadınlarda hormonal pozğunluğa təsir edən hormonlar
Qadınlarda hormonal pozğunluqlar müxtəlif amillər, o cümlədən menstrual dövr ərzində təbii hormonal dalğalanmalar, hamiləlik, menopoz, müəyyən tibbi vəziyyətlər və ya müəyyən dərmanların istifadəsi səbəbindən baş verə bilər.
Qadın sağlamlığında həlledici rol oynayan və hormonal balanssızlıqlara kömək edə bilən bir neçə əsas hormon var ki, onlarda olan dəyişiklər qadınlarda hormonal disbalansa səbəb olur. Həmin hormonlar və onların təsirləri aşağıdakılardır:
Estrogen. Estrogen əsas qadın cinsi hormonudur və qadın reproduktiv sisteminin inkişafı və tənzimlənməsində mühüm rol oynayır. Döş inkişafı və çanağın genişlənməsi kimi qadın ikincil cinsi xüsusiyyətlərin böyüməsi və inkişafı bu hormondan aslıdır.
Estrogen də menstrual dövrü tənzimləməyə kömək edir və sümük sağlamlığının qorunmasında rol oynayır. Estrogenlə əlaqəli qadınlarda hormonal pozğunluq nizamsız menstrual dövrlər, polikistik yumurtalıq sindromu, perimenopoz və bəzi hormonlara təsir edən dərmanlar kimi amillər səbəbindən baş verə bilər.
Estrogen balanssızlığının səbəb olduğu qadınların hormonal disbalanslığına nizamsız dövrlər, ağır və ya yüngül menstrual qanaxma, ani əhval dəyişikliyi, libidonun azalması və vaginal quruluq əlamətləri daxildir.
Progesteron. Progesteron, menstrual dövrü tənzimləməyə kömək edən və hamiləliyi dəstəkləyən vacib hormonlardan biridir. Bu hormon ovulyasiyadan sonra yumurtalıqlar tərəfindən istehsal olunur və uterusu döllənmiş yumurtanın implantasiyası üçün hazırlayır. Hamiləlik baş verməzsə, progesteron səviyyəsi azalır və menstruasiya zamanı uterusun selikli qişasının tökülməsinə səbəb olur.
Progesteronla əlaqəli qadınlarda hormonal disbalanlıqlar anovulyasiya (ovulyasiya olmaması), stres, müəyyən tibbi vəziyyətlər və hormonal dərmanlar kimi faktorlar səbəbindən baş verə bilər. Progesteron balansının pozulması nizamsız dövrlər, sonsuzluq, ani əhval dəyişikliyi, şişkinlik və döş həssaslığı əlamətlərini əhatə edə bilər.
Testosteron. Testosteron daha çox kişi hormonu hesab edilsə də, qadınlar da az miqdarda istehsal olunur. Testosteron hormonu sümük sıxlığının, əzələ kütləsinin, libidonun və ümumi rifahın qorunmasında rol oynayır.
Testosteron səviyyələrində balanssızlıq polikistik yumurtalıq sindromu, adrenal xəstəliklər və ya müəyyən dərmanlar kimi şərtlər səbəbindən baş verə bilər. Testosteron balansının pozulmasının səbəb olduğu qadın hormonal disbalanslıq simptomları arasında sızanaqlar, tüklənmə (hirsutizm), kişi tipi keçəllik, nizamsız dövrlər və ani əhval dəyişikliyi daxildir.
Tiroid hormonları. Qalxanabənzər vəzi maddələr mübadiləsini və enerji səviyyələrini tənzimləməkdə mühüm rol oynayan tiroksin (T4) və triiodotironin (T3) adlı hormonları istehsal edir. Hipotiroidizm adlandırılan aşağı tiroid funksiyası və ya hipertiroidizm olan həddindən artıq aktiv tiroid kimi tiroid disbalansı hormonal pozuntuya təsir göstərə bilir.
Qalxanabənzər vəzi hormonlarının balanssızlığının yaratdığı qadın hormonal pozuntu simptomları yorğunluq, çəki dəyişiklikləri, saç tökülməsi, menstruasiya dövrünün dəyişməsi, ani əhval dəyişikliyi və temperatur həssaslığıdır.
Prolaktin. Prolaktin ilk növbədə ana südü ilə əlaqəli hormondur. Bu hormon döşlərdə süd istehsalını stimullaşdırır.
Hiperprolaktinemiya kimi tanınan bir vəziyyət olan prolaktin səviyyəsinin yüksəlməsi hamiləlik, ana südü ilə qidalanma, müəyyən dərmanlar və ya hipofiz vəzinin xoşxassəli şişi (prolaktinoma) kimi amillər səbəbindən baş verən tibbi vəziyyətdir.
Prolaktinin disbalansının simptomları arasına nizamsız dövrlər və ya menstruasiya olmaması (amenoreya), ana südü ilə əlaqəli olmayan döşlərdən südlü axıntı və məhsuldarlıq problemləri daxildir.
Yuxarıda qeyd etdiklərim hormonal disbalansa kömək edə biləcək əsas hormonlardan bəziləridir. Qeyd olunan simptomlar bir neçə hormonda eyni ola bilər. Bu səbəbdən də hormonal pozuntuya səbəb olan hormonun hansı olmasını yalnız həkimin müayinəsi və testləri nəticəsində bilmək mümkündür.
Qadınlarda hormonal pozğunluğa təsir edən digər amillər
Qeyd olunan əsas hormon dəyişiklərinə əlavə olaraq, qadınlarda hormonal pozğunluğa səbəb ola biləcək bir sıra başqa amillər də var. Bu amillər ya hormon istehsalına təsir edə bilər, ya da hormonun normal fəaliyyətini poza bilər. Hormonal tarazlığa təsir edə biləcək bəzi əlavə amillər aşağıdakılardır:
Stres. Xroniki və ya uzun müddət davam edən stres bədəndəki hormonların tarazlığını poza bilər.
Bədən stres altında olduqda bədənin streslə mübarizə aparmasına kömək edən kortizol hormonunu ifraz edir. Yüksək kortizol səviyyələri estrogen və progesteron kimi digər hormonların istehsalına və tənzimlənməsinə mane olan haldır. Bu vəziyyətdə stresin artması nizamsız menstrual dövrlərə, məhsuldarlıq problemlərinə və digər hallara səbəb ola bilər.
Həyat tərzi və pəhriz. Qeyri-sağlam həyat tərzi vərdişləri və düzgün olmayan pəhriz qadınlarda hormonal pozuntuya səbəb olan başqa bir amildir.
Fiziki hərəkətin olmaması, həddindən artıq spirt qəbulu, siqaret və pis yuxu rejimi hormonal pozğunluq yarada bilər. Bundan əlavə, işlənmiş qidalar, zərif şəkərlər, qeyri-sağlam yağlar və əsas qida maddələrinin olmadığı pəhriz qidaları da hormon istehsalına və balansına təsir göstərməklə qadınlarda hormonal disbalanslığa səbəb olur.
Bədən çəkisi. Bədən çəkisinin və bədəndəki yağ faizinin çoxluğu da hormonların düzgün balansda olmasına təsir göstərə bilir. Daha aydın desək, həddindən artıq bədən yağları estrogen istehsalının artmasına səbəb ola bilər ki, bu da hormonal balansı poza bilər.
Həmçinin, aşağı bədən çəkisi və ya həddindən artıq kilo itkisi də normal hormon istehsalını poza və qadınlarda hormonal pozğunluğa səbəb ola bilər ki, bu da nizamsız menstrual dövrlərə və ya amenoreya səbəb olan haldır.
Ətraf mühit faktorları. Müəyyən ətraf mühit faktorlarına və toksinlərə məruz qalmaq da hormonal tarazlığa mane ola bilir. Pestisidlər, plastiklər (məsələn, BPA), kosmetika və məişət təmizləyici məhsullarda olan kimyəvi maddələr endokrin pozucular kimi çıxış edə bilər.
Bu maddələr qadın bədənindəki təbii hormonları təqlid və ya müdaxilə etməklə, qadınlarda hormonal disbalansa və potensial sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilir.
Dərmanlar və tibbi amillər. Hormonal kontraseptivlər, hormon əvəzedici terapiya və müəyyən psixiatrik dərmanlar kimi bəzi dərmanlar hormon səviyyələrinə təsir göstərə və qadınlarda hormonal disbalansa səbəb ola bilər.
Bundan əlavə, polikistik yumurtalıq sindromu, tiroid xəstəlikləri, diabet və adrenal bezlərin xəstəlikləri kimi bəzi tibbi şərtlər də qadınlarda hormon istehsalına və tənzimlənməsinə təsir göstərir.
Yaş mərhələləri. Qadınlarda hormonal disbalans cinsi yetkinlik, hamiləlik, perimenopoz və menopoz kimi həyatın müxtəlif mərhələlərində baş verə bilər. Bu mərhələ keçidləri təbii olaraq müxtəlif simptomlara və balanssızlıqlara səbəb ola bilir ki, bu da hormon səviyyələrində dalğalanma etməklə qadınlarda hormonal dəyişiklərə səbəb olur.
Hormonları effektiv idarəetmə üçün əsas səbəbi müəyyən etmək və aradan qaldırmaq çox vacibdir. Hormonal dəyişiklərin səbəb olduğu qadınlarda hormonal pozuntu kimi digər amillərin təsiri də həkim tərəfindən müayinə zamanı dəqiqləşdirilir.
Qadınlarda hormonal pozğunluğun müalicəsi
Qadınlarda hormonal pozğunluğun müalicəsi xüsusi hormonal vəziyyətə və onun altında yatan səbəblərlə bağlıdır. Bu səbəbdən də dəqiq müalicə üsulu həkimin müayinəsi ilə təyin edilir. Lakin müalicə üsullarında bəzi ümumi qaydalar da mövcuddur. Həmin ümumi qaydalar aşağıdakılardır:
Dərmanlar. Səbəbdən asılı olaraq həkimlər hormon səviyyələrini tənzimləmək üçün dərmanlar təyin edə bilərlər.
Həyat tərzi dəyişiklikləri. Bəzi həyat tərzi dəyişiklikləri xəstəliyi idarə etməyə kömək edən amillərdəndir. Bu həyat tərzi dəyişiklərinə aid olan daimi məşq, sağlam çəki saxlamaq və balanslaşdırılmış pəhrizli qidalar qəbul etmək hormon səviyyələrinə müsbət təsir göstərə bilər.
Həmçinin yoqa və ya meditasiya kimi istirahət üsulları vasitəsilə stresi azaltmaq da hormonları normallaşdırmaq olar.
Pəhriz düzəlişləri. Xüsusi pəhriz dəyişiklikləri qadınlarda hormonal dəyişikləri yaxşılaşdırmağa kömək edə bilir.
Məsələn, sağlam qidalar, meyvələr, tərəvəzlər və yağsız zülallarla zəngin pəhrizli qidalar qəbul edərkən işlənmiş qidaları, rafinə şəkərləri və qeyri-sağlam yağları məhdudlaşdırmaq hormonal sağlamlığı dəstəkləmək mümkündür.
Əsas şərtlərin idarə edilməsi. Qalxanabənzər vəzinin xəstəlikləri və ya diabet kimi hər hansı əsas tibbi vəziyyəti müalicə etmək qadınlarda hormonal pozuntunun da müalicəsinə təsir edir.
Bu tibbi vəziyyətlərin düzgün idarə edilməsi dərmanlar, həyat tərzi dəyişiklikləri və ya digər həkimin təyin etdiyi yollarla mümkündür.
Stresin idarə edilməsi. Qeyd etdiyim kimi, xroniki stres qadınlarda hormonal disbalansa səbəb olan amillərdəndir. Bu səbəbdən də idman, meditasiya və ya yoqa kimi stresi azaldan fəaliyyətlərlə məşğul olmaq sözügedən xəstəliyi idarə etməyə imkan verir.
Qadınlarda hormonal pozğunluğun təsirləri qalıcıdırmı?
Qadınlarda hormonal pozğunluq təsirləri mütləq qalıcı deyil. Təsirlərin müddəti və yenidən hormonal dalğalanmaların olması, o cümlədən spesifik hormonal vəziyyət onun əsas səbəbi və qadının ümumi sağlamlığından asılıdır. Bəzi hallarda bu hormonal pozğunluq müvəqqəti ola bilər və öz-özünə həll olunur. Məsələn, menstrual dövr və ya hamiləlik zamanı olan qadınlardakı hormonal pozuntu hormon səviyyələri sabitləşdikdən sonra adətən aradan qaldırılan müvəqqəti simptomdur.
Bəzən isə yumurtalıqların polikistoz sindromu və ya tiroid xəstəlikləri kimi xroniki şərtlərin səbəb olduğu balanssızlıqlar simptomları yüngülləşdirmək və hormonal tarazlığı qorumaq üçün davamlı müalicə tələb edə bilər.
Qeyd etmək vacibdir ki, hormon səviyyələri qadının həyatı boyu, məsələn, yetkinlik, hamiləlik və menopoz zamanı təbii olaraq dəyişir. Bu dəyişikliklər müvəqqəti balanssızlıqlara və əlaqəli simptomlara səbəb ola bilsə də, reproduktiv və yaş proseslərinin normal bir hissəsidir. Lakin bu dalğalanmaların təsiri çox olduqda aradan qaldırılması üçün müalicə vacibdir.
Qadınlardakı hormonal pozğunluq düzgün müayinə ilə səbəblərinin müəyyənləşdirilməsi və müalicəsilə bağlı 055-555-29-59 mobil nömrəsi vasitəsilə həkim mama-ginekoloq Xanım Adıgözəlova ilə əlaqə saxlayıb müayinə üçün gün ala, lazımi müayinələrdən keçə bilərsiniz.
-
Zehra Abdullayeva
Əla həkimdir
Xanim Rustamli
Muzaffar Garakhanli
Sevar Bayram
-
Super hekimdir 👍👍👍
Nergiz Ragimova
Çox yaxşı həkimdir,bir rəfiqəm pasiyenti olmuşdu, çox məmnun qalıb.
Nuriyye Hesenova
Əla həkimdir👍🏼
Leyla Abdullayeva
Könül Vəliyeva
-
😍
Sevinc Hamidova
Pervane Mehmanova
Saday Zekiyev
Huseyn Bagirov
-
Royal Babayev
Razı qaldım
Gunel Nagiyeva
Ferqane Cavadova
kadir hacimuradov
-
Kanan Hasanli
Orxan Man
Əla həkimdir👍🏻
s_li. seadet
İşinin peşəkarıdır.
leila mammad
-
Nurlan Süleymanlı
Aydin Karimov
Xeyyam Nabiyev
Fatime Haqverdiyeva
-
Meryem Agayeva
Aydın Hacıyev
Lale Ahmadova
Teymur İbrahimzade
-
Absolutely wonderful service. 6/5
Emin Alizada
Aygül Mehdiyeva
Hemid Qocayev
Rufat Rzaev
-
hikmet Azizli
I recently visited Dr. Xanım Adıgözəlova for my annual gynecological check-up and I must say I had an outstanding experience. From the moment I arrived at the clinic, the staff was welcoming, efficient, and made me feel completely at ease. Dr. Xanım Adıgözəlova took the time to listen to my concerns and answer all my questions. Their bedside manner was exceptional - I felt truly cared for and supported throughout the entire appointment. Xanım Adıgözəlova is clearly knowledgeable and experienced in their field, providing me with expert guidance and advice on my health.
Saritel Abbaszade
Aynur Mammadova
Xanım doktor ilə müalicə prosesinin effektini görmək, digər həkimlərlə müqayisədə anlayışlı olması çox müsbətdir 😊
Nərmin Səmidova
-
Əla həkimdir, çox bəyənirəm.
Efsane Ehmedova
amazing person and friendly
Aynur Bedirxanova
Razı qaldım
Zeyver Semedzade
Çox Yaxşı Həkimdir. Cox razı qaldim😊
Rovsana Mamedova
