Hamiləlikdə anemiya, hamilə qadının qanında qırmızı qan hüceyrələrinin səviyyəsinin aşağı olması və ya qeyri-kafi hemoqlobinin olması ilə xarakterizə olunan haldır. Hamiləlik dövründə anemiya analarda tez-tez rast gəlinən vəziyyətdir və hamiləliklə bağlı müxtəlif amillərə görə baş verir. Hamiləlik dövründə ana bətni böyüyən dölün inkişafı zamanı əhəmiyyətli dərəcədə dəyişikliklərə məruz qalır. Bu zamanda qan həcminin artmasilə ananın oksigen və qida maddələrinə olan tələbat da artır. Bunun nəticəsində də bədən kifayət qədər miqdarda qırmızı qan hüceyrələri və hemoqlobin istehsal etmək üçün daha çox dəmir tələb edir. Dəmir çatışmazlığı anemiyası hamiləlik dövründə ən çox rast gəlinən anemiya növüdür. Bu hamilə qadının bədənindəki dəmir miqdarı artan tələbləri ödəmək üçün kifayət etmədikdə baş verir.
Hamiləlik zamanı anemiyaya səbəb ola biləcək digər amillər arasında dəmir və ya digər əsas qida maddələrinin olmadığı qidalar, çoxdöllü hamiləliklər (məsələn, əkizlər, üçəmlər), həddindən artıq ürəkbulanma və qusma (qida maddələrinin zəif qəbuluna səbəb olur) və bəzi əsas tibbi şərtlər daxildir.
Anemiya nədir, simptomları nə növləri hansılardır?
Hamiləlikdə anemiyanın yaratdığı risklərdən, körpəyə və anaya olan zərərindən danışmamışdan öncə anemiyanın nə olduğundan bəhs edək. Belə ki, anemiya qırmızı qan hüceyrələrinin çatışmazlığı və ya qırmızı qan hüceyrələrində hemoqlobinin miqdarının azalması ilə xarakterizə olunan tibbi vəziyyətdir. Hemoqlobin oksigeni ağciyərlərdən orqanizmin müxtəlif toxuma və orqanlarına daşıyan zülaldır. Bədəndə kifayət qədər qırmızı qan hüceyrələri və ya hemoglobin olmadıqda, toxumalara adekvat miqdarda oksigen çatdıra bilmir və bu da müxtəlif simptomlara səbəb olur.
Anemiyanın ümumi simptomlarına yorğunluq, zəiflik, dəri solğunluğu, nəfəs darlığı, sürətli ürək döyüntüsü, başgicəllənmə, baş ağrısı, soyuq əllər və ayaqlar daxildir. Anemiyanın əsas yaranma səbəbini isə yalnız həkim müayinəsi ilə bilmək mümkündür.
Həmçinin qeyd edim ki, anemiyanın bir neçə növü var. Həmin növlərdən ən çox yayılanları bunlardır:
Dəmir çatışmazlığı anemiyası
Dəmir çatışmazlığı anemiyanın ən çox rastlanan növüdür. Bu anemiya bədəndə hemoqlobin istehsal etmək üçün kifayət qədər dəmir olmadıqda baş verir. Dəmir qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalı üçün lazımdır, buna görə də onun çatışmazlığı hemoqlobin səviyyəsinin azalmasına səbəb olur.
Vitamin çatışmazlığı anemiyası
B12 vitamini və ya fol turşusunun çatışmazlığı bədənin qırmızı qan hüceyrələrini istehsal etmə qabiliyyətini poza bilər. Bu vitaminlər qırmızı qan hüceyrələrinin istehsal olunduğu sümük iliyinin düzgün işləməsi üçün vacibdir.
Hemolitik anemiya
Bu tip anemiya qırmızı qan hüceyrələrinin dəyişdirilə biləndən daha tez məhv edildiyi və ya qan dövranından çıxarılması zamanı meydana gəlir. Hemolitik anemiya otoimmün pozğunluqlar, infeksiyalar və ya müəyyən dərmanlar kimi amillərə görə irsi və ya sonradan qazanılan olur.
Aplastik anemiya
Bu anemiya növü sümük iliyinin kifayət qədər qırmızı qan hüceyrələri, ağ qan hüceyrələri və trombositlər istehsal etməməsi ilə xarakterizə olunur. Aplastik anemiyanın yaranmasına genetik faktorlar, müəyyən dərmanlar, radiasiyaya məruz qalma və ya otoimmün xəstəliklər səbəb olur.
Hamiləlik zamanı anemiyanın səbəbləri
Qeyd etdiyim kimi, hamiləlik dövründə anemiyanın mövcud olmasının bir neçə ümumi səbəbi mövcuddur. Gəlin həmin səbəblərlə ətraflı tanış olaq:
Dəmir çatışmazlığı. Anemiyanın yaranmasında ən çox rastlaşdığımız səbəb dəmir çatışmazlığıdır. Hamiləlik dövründə bədən həm ana, həm də böyüyən döl üçün qırmızı qan hüceyrələrinin artan istehsalını dəstəkləmək üçün əlavə dəmirə ehtiyac duyur. Əgər ananın dəmir ehtiyatları yetərli deyilsə, o, anemiyaya səbəb ola bilər.
Folat çatışmazlığı. B9 vitamini olaraq da bilinən fol turşusu qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalı üçün vacibdir. Folatla zəngin qidaların qeyri-kafi qəbulu və ya folatın düzgün qəbul edilməməsi hallarında hamilə vaxtı anemiyaya səbəb ola bilir.
Vitamin B12 çatışmazlığı. Vitamin B12 sağlam qırmızı qan hüceyrələrinin meydana gəlməsi üçün lazımdır. Bu vitaminin çatışmazlığı vegetarian və ya vegan qidalar, heyvan mənşəli məhsullar, malabsorbsiya problemləri və ya müəyyən tibbi vəziyyətlər səbəbindən baş verə bilər. B12 vitamini çatışmazlığı anemiyasına daha çox vegetarian və ya vegan qidalarla qidalanan qadınlarda rast gəlinir.
Qan itkisi. Hamiləlik artıq qan itkisinin artmasına səbəb ola bilər ki, bu da hamiləlik zamanı anemiya ilə nəticələnə bilir. Hamiləlik dövründə qan itkisinin ümumi səbəbləri arasında müəyyən səbəblərdən dolayı olan qanaxmalar, mədə-bağırsaq qanaxması və ciftin aşağıda yerləşməsi və ya ciftin ayrılması kimi ağırlaşmalar daxildir.
Əvvəlki vəziyyətlər. Bəzi qadınlar oraqvari hüceyrəli anemiya, talassemiya və ya digər irsi qan xəstəlikləri kimi əvvəlcədən mövcud olan tibbi vəziyyətləri səbəbindən anemiya ilə hamiləliyə daxil ola bilərlər. Həmin vəziyyətlər qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalına və ya quruluşuna təsir göstərərək hamiləlikdə anemiyayanın olmasına səbəb olur.
Çoxdöllü hamiləlik. Çoxlu döl (əkiz, üçəm və s.) daşıyan qadınlarda hamiləlik müddətində anemiyaya tutulma riski digər qadınlara nisbətən daha yüksəkdir. Bunun səbəbi çoxdöllü hamiləliklərdə dəmir və digər qida maddələrinə tələbatın daha çox olmasıdır.
Qeyri-adekvat qidalanma. Dəmirlə zəngin qidalardan məhrum olan qidalar da daxil olmaqla, zəif qidalanma hamiləlikdə anemiyaya səbəb ola bilən amildir. Bu səbəbdən də hamilə qadınların dəmir, fol turşusu və digər vacib qida maddələri ilə zəngin qidaları ehtiva edən yaxşı balanslaşdırılmış qidalarla qidalanması vacibdir.
Hamilə qadınların hemoqlobin və dəmir səviyyələrini izləmək üçün qan testləri də daxil olmaqla, müntəzəm olaraq prenatal baxım alması vacibdir. Anaya hamiləlik vaxtı anemiya diaqnozu qoyularsa, həkim əsas səbəbi müəyyən edə və lazım olduqda dəmir və ya fol turşusu əlavələri, qida dəyişiklikləri və ya əlavə tibbi müdaxilə kimi müvafiq müalicəni tövsiyə edir.
Hamiləlik zamanı anemiyanın anaya zərərləri
Anemiya ananın sağlamlığına müxtəlif zərərli təsirlər göstərir. Hamiləlik zamanı anemiyanın anaya təsir edə biləcəyi bəzi xüsusi vəziyyətlər bunlardır:
Yorğunluq və zəiflik. Anemiya qanda oksigen daşıma qabiliyyətinin miqdarını azaldır, nəticədə əzələlər də daxil olmaqla orqanizmin toxuma və orqanlarının oksigenlə təchizatı azalır. Bu səbəbdən də anemiya davamlı yorğunluğa, zəifliyə və gündəlik işləri yerinə yetirmək qabiliyyətinin azalmasına səbəb ola bilir.
İnfeksiya riskinin artması. Anemiya immun sistemini zəiflədən haldır və bu da hamilə qadınları infeksiyalara daha da həssas edir. Hamiləlik dövründə anemiya aşkar olunan ana tənəffüs yollarının infeksiyalarına, sidik yollarının infeksiyalarına və digər ümumi xəstəliklərə daha çox meylli ola bilərlər.
Doğuş zamanı yaranan fəsadlar. Hamiləlikdə olan anemiya doğuş zamanı 2 formada özünü biruzə verir:
1. Doğuşdan sonrakı qanaxma: Anemiyalı qadınlarda doğuşdan həddindən artıq qanaxma riski daha yüksəkdir. Anemiya qanın laxtalanma qabiliyyətini pozur və laxtalanma müddətini artırır, bu da doğuş zamanı fəsadlara səbəb olur.
2. Gecikmiş sağalma: Anemiya doğuşdan sonra sağalma prosesini uzadır. Hamiləlik zamanı anemiyalı qadınların öz güclərini və enerji səviyyələrini bərpa etməsi daha uzun çəkə bilər ki, bu da onların özlərinə və yeni doğulmuş körpələrinə baxma qabiliyyətinə təsir edir.
Ürək-damar gərginliyi. Anemiya ürək-damar sisteminə əlavə gərginlik gətirir, çünki anemiya olduqda ürək bütün bədənə oksigeni tükənmiş qanı pompalamaq üçün daha çox işləməli olur. Bu, anada artan ürək döyüntüsünə səbəb ola bilər ki, bu da hamilə qadınları ürək-damar ağırlaşmalarına qarşı daha həssas edir.
Preeklampsi. Hamiləlik vaxtı anemiya yüksək qan təzyiqi, proteinuriya dediyimiz sidikdə həddindən artıq proteinə, qaraciyər və böyrək kimi orqanların zədələnməsi ilə xarakterizə olunan potensial təhlükəli vəziyyət olan preeklampsiya inkişaf riskinin artmasına səbəb olur. Preeklampsi müalicəsi mütləq olan haldır, çünki preeklampsi müalicə edilmədikdə həm ana, həm də körpə üçün ciddi nəticələrə səbəb olur.
Emosional rifah. Anemiya səbəbiylə xroniki yorğunluq və fiziki rifahın azalması hamiləlik zamanı əsəbilik, depressiya və artan stres səviyyələri kimi əhval-ruhiyyənin pozulmasına səbəb ola bilər.
Anemiyaların təsirlərinin qarşısını almaq üçün hamilə qadınların müvafiq prenatal qayğı alması və hər hansı simptom və ya narahatlığı həkimlə müzakirə etməsi vacibdir. Hemoqlobin səviyyəsinin müntəzəm monitorinqi və vaxtında müdaxilə, məsələn, dəmir əlavələri və ya digər müalicələr hamiləlik zamanı anemiyanın qarşısını almağa və ya idarə etməyə, eyni zamanda onun ananın sağlamlığına zərərli təsirlərini azaltmağa kömək edir.
Hamiləlik zamanı anemiyanın körpəyə zərərləri
Hamiləlikdə anemiya inkişaf edən körpəyə bir sıra zərərli təsirlər göstərir. Anemiyanın körpənin sağlamlığına təsir edə biləcəyi bəzi amillər bunlardır:
İntrauterin böyümənin məhdudlaşdırılması. Hamiləlik dövründə anemiya, xüsusilə müalicə edilmədikdə və ya ağır olarsa, inkişaf etməkdə olan dölün qeyri-kafi oksigen və qida təchizatına səbəb ola bilir. Anemiya bu kimi hallarda intrauterin böyümə məhdudiyyəti kimi tanınan fetal böyümənin yavaşlaması və ya məhdudlaşdırılması ilə nəticələnir. İntrauterin böyüməsi məhdudlaşan körpələr aşağı çəki və bununla əlaqəli sağlamlıq problemləri riski altında olur.
Vaxtından əvvəl doğuş. Anemiya erkən doğuş riskinin artması ilə əlaqələndirilir ki, bu da körpənin hamiləliyin 37 həftəsindən əvvəl doğuşu kimi müəyyən edilir. Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələr müxtəlif ağırlaşmalarla, o cümlədən tənəffüs çətinliyi sindromu, qidalanma çətinlikləri və uzunmüddətli inkişaf problemləri ilə üzləşir.
Aşağı doğum çəkisi. Hamiləlik müddətində anemiya, az çəki ilə (2500 qr.-dan az) körpənin doğulmasına səbəb ola bilər. Aşağı çəki ilə doğulan körpələr müxtəlif sağlamlıq problemlərinə, o cümlədən infeksiyalara, bədən istiliyini tənzimləməkdə çətinlik çəkməyə və uzunmüddətli inkişaf gecikmələrinə digər körpələrə nisbətən daha çox həssasdırlar.
Yenidoğulmuşda anemiya. Əgər ana hamiləlik dövründə qan azlığı yaşayırsa, yeni doğulan körpənin də doğuş zamanı dəmir ehtiyatları az ola bilir. Bu, körpəni həyatının ilk həftələrində və ya ilk aylarında anemiya inkişaf riski ilə üzləşdirə bilər.
Koqnitiv inkişafın pozulması. Hamiləlik vaxtında anemiya uşaqlarda koqnitiv inkişafın pozulması və neyroinkişaf geriləmələri ilə əlaqələndirilir. İnkişaf etməkdə olan beyinə kifayət qədər dəmir tədarükü optimal idrak funksiyası və intellektual qabiliyyətlər üçün çox vacibdir.
İnfeksiyalara qarşı həssaslığın artması. Anemiyalı körpələrin immun sistemi zəifləmiş ola bilər ki, bu da onları körpəlik və erkən uşaqlıq dövründə infeksiyalara və xəstəliklərə qarşı daha həssas edir.
Körpədə qeyd etdiyim bu potensial riskləri minimuma endirmək üçün hamilə qadınların müvafiq prenatal müayinələrdən keçməsi və anemiya ilə mübarizə aparmaları vacibdir. Bu müayinə və müalicələrə hemoqlobin səviyyəsinin müntəzəm monitorinqi, lazım olduqda dəmir əlavəsi və yaxşı balanslaşdırılmış qidalanmaya riayət edilməsi daxildir ki, onlar anemiyanın qarşısını almağa və idarə etməyə kömək edir. Bunun sayəsində də, həm ana, həm də körpə üçün anemiyaların problemləri azalır.
Hamiləlik zamanı anemiyanın simptomları
Baxmayaraq ki, bəzi qadınlar nəzərəçarpacaq simptomlarla qarşılaşmaya bilər, lakin anemiya müxtəlif simptomlarla özünü göstərə bilir. Qeyd edim ki, simptomların göstəriciləri fərqli ola və normal hamiləlik narahatlıqları ilə üst-üstə düşə də bilər. Hamiləlik dövründə anemiyanın bəzi ümumi simptomları bunlardır:
Yorğunluq və zəiflik. Kifayət qədər dincəldikdən sonra belə həddindən artıq yorğunluq və enerji çatışmazlığı hiss etmək anemiyanın ümumi əlamətidir. Bu yorğunluq adətən ananın gündəlik fəaliyyətlərə mane olacaq səviyyədə olur.
Dəri və selikli qişaların solğunlaşması. Hamilə vaxtı rast gəlinən anemiya dəridə, dodaqlarda və alt göz qapaqlarının içərisində solğun bir görünüşə səbəb ola bilir. Bu sahələr qırmızı qan hüceyrələrinin sayının və ya hemoqlobin səviyyəsinin azalması səbəbindən həmişəkindən daha açıq görünür.
Nəfəs darlığı. Anemiya qanda oksigen daşıma qabiliyyətinin azalması ilə nəticələnir ki, bu da xüsusilə fiziki hərəkət zamanı nəfəs darlığı və ya nəfəs almaqda çətinlik yaradır.
Sürətli və ya qeyri-müntəzəm ürək döyüntüsü. Anemiya ürəyin toxumalarında azalmış oksigen tədarükünü kompensasiya etməyə çalışdığı üçün daha sürətli və ya qeyri-müntəzəm şəkildə pompalanmasına səbəb ola bilər. Bu, artan ürək döyüntüsü ilə hiss edilə bilir.
Başgicəllənmə. Hamiləlikdə anemiya səbəbiylə beyinə oksigenin qeyri-kafi çatdırılması başgicəllənmə və ya huşsuzluq hissi ilə nəticələnir.
Baş ağrıları. Anemiyası olan bəzi hamilə qadınlar tez-tez baş ağrıları və ya miqrenlərlə qarşılaşır ki, bu da beyinə oksigen tədarükünün azalması nəticəsində yaranır.
Soyuq əllər və ayaqlar. Anemiya qan dövranının pisləşməsinə və ətraflara qan axınının azalmasına səbəb ola bilir ki, bu da əllərin və ayaqların soyuq və ya uyuşmasına səbəb olur.
Konsentrasiyada çətinlik. Anemiyalı qadınlar beyinə oksigen tədarükünün azalması səbəbindən diqqəti cəmləməkdə çətinlik çəkə, zehni aydınlığı və yaddaş zəifliyi hiss edirlər.
Bu simptomlar hamiləliklə əlaqəli digər amillərə də aid edilir. Ona görə də əgər ana özündə anemiya ola biləcəyindən şübhələnirsə və ya bu simptomlardan hər hansı birini yaşayırsa, düzgün diaqnoz və müvafiq müalicə üçün həkimə müraciət etməsi vacibdir.
Hamiləlik zamanı anemiyanın diaqnozu
Hamiləlik vaxtı anemiya diaqnozu adətən ananın tibbi tarixçəsinin qiymətləndirilməsi, fiziki müayinə və laboratoriya testlərinin birləşməsini əhatə edir. Hamiləlikdə rast gəlinən anemiyanın diaqnozu üçün ümumi addımlar bunlardır:
Tibbi tarixçəsinin qiymətləndirilməsi
Həkim qiymətləndirməni anemiya simptomları, tibbi tarixçəsi haqqında suallar verməklə həyata keçirir. Həkimin suallarına yorğunluq, zəiflik və ya nəfəs darlığı kimi ananın yaşaya biləcəyi əlamətlər barədə suallar aiddir.
Fiziki müayinə
Həkim bu zaman ümumi görünüşü, dəri rəngini və selikli qişalarını yoxlamaq daxil olmaqla fiziki müayinə keçirir. Həmçinin qan təzyiqinin qiymətləndirilməsi, ürəyin və ağciyərlərin dinlənilməsi də bura aiddir.
Qan testləri
Anemiyanın diaqnozunda ən vacib addım hemoqlobin səviyyəsini və digər qan parametrlərini ölçmək üçün qan testidir. Anemiyanın diaqnozu üçün istifadə olunan ümumi qan testlərinə bunlar daxildir:
- Hemoqlobin səviyyəsi
- Hematokrit səviyyəsi
- Ümumi qan analizi
- Dəmirin yoxlanılması
Anemiya əlamətləri və şübhəli simptomlardan asılı olaraq, həkim anemiyanın spesifik növünü müəyyən etmək və ya anemiyaya səbəb olan hər hansı əsas vəziyyəti müəyyən etmək üçün əlavə testlər də tövsiyə edə bilər. Bu testlərə vitamin B12 və folat səviyyələri, hemoqlobinopatiyalar üçün testlər, yəni hemoqlobinin strukturunda anormallıqlarının ölçülməsi daxildir.
Hamiləlikdə anemiya diaqnozu təsdiqləndikdən sonra həkim anemiyanın şiddətini və əsas səbəbini təyin edir və müvafiq müalicə planını tövsiyə edir. Anemiyanın optimal idarə olunmasını təmin etmək üçün hamiləlik boyu hemoqlobin səviyyəsinin həkim tərəfindən müntəzəm monitorinqi mütləqdir. Anemiyanın düzgün diaqnozu və müalicəsi üçün 055-555-29-59 mobil nömrəsi vasitəsi ilə həkim mama-ginekoloq Xanım Adıgözəlova ilə əlaqə saxlayıb müayinə üçün gün ala, həkimin nəzarət və lazımi müalicəsilə anemiyaların səbəb olacağı potensial problemlərdən qoruna bilərsiniz.
-
Zehra Abdullayeva
Əla həkimdir
Xanim Rustamli
Muzaffar Garakhanli
Sevar Bayram
-
Super hekimdir 👍👍👍
Nergiz Ragimova
Çox yaxşı həkimdir,bir rəfiqəm pasiyenti olmuşdu, çox məmnun qalıb.
Nuriyye Hesenova
Əla həkimdir👍🏼
Leyla Abdullayeva
Könül Vəliyeva
-
😍
Sevinc Hamidova
Pervane Mehmanova
Saday Zekiyev
Huseyn Bagirov
-
Royal Babayev
Razı qaldım
Gunel Nagiyeva
Ferqane Cavadova
kadir hacimuradov
-
Kanan Hasanli
Orxan Man
Əla həkimdir👍🏻
s_li. seadet
İşinin peşəkarıdır.
leila mammad
-
Nurlan Süleymanlı
Aydin Karimov
Xeyyam Nabiyev
Fatime Haqverdiyeva
-
Meryem Agayeva
Aydın Hacıyev
Lale Ahmadova
Teymur İbrahimzade
-
Absolutely wonderful service. 6/5
Emin Alizada
Aygül Mehdiyeva
Hemid Qocayev
Rufat Rzaev
-
hikmet Azizli
I recently visited Dr. Xanım Adıgözəlova for my annual gynecological check-up and I must say I had an outstanding experience. From the moment I arrived at the clinic, the staff was welcoming, efficient, and made me feel completely at ease. Dr. Xanım Adıgözəlova took the time to listen to my concerns and answer all my questions. Their bedside manner was exceptional - I felt truly cared for and supported throughout the entire appointment. Xanım Adıgözəlova is clearly knowledgeable and experienced in their field, providing me with expert guidance and advice on my health.
Saritel Abbaszade
Aynur Mammadova
Xanım doktor ilə müalicə prosesinin effektini görmək, digər həkimlərlə müqayisədə anlayışlı olması çox müsbətdir 😊
Nərmin Səmidova
-
Əla həkimdir, çox bəyənirəm.
Efsane Ehmedova
amazing person and friendly
Aynur Bedirxanova
Razı qaldım
Zeyver Semedzade
Çox Yaxşı Həkimdir. Cox razı qaldim😊
Rovsana Mamedova
