Hamiləlik dövründə döl amniotik kisə kimi tanınan qoruyucu maye ilə dolu dölyanı kisə ilə əhatə olunur və içindəki mayeyə amniotik maye, yəni dölyanı maye deyilir.
Tərkibi ananın qan axınından əldə edilən su və elektrolitlərdən ibarətdir. Eyni zamanda döl sidik və digər maddələri də maye formasında onun tərkibinə qatılır.
Dölün və ananın orqanizmasından əldə olunan maddələrdən ibarət olan bu maye inkişaf edən dölün dəstəklənməsi və qorunmasında mühüm rol oynayır.
Onun funksiyaları aşağıdakılardır:
Dölü qorumaq. Dölə hər hansı xarici təzyiq və ya travmaya qarşı qoruma mühiti yaradır.
Temperaturun tənzimlənməsi. Bu mayenin sayəsində döldə nə temperatur azlığı, nə də temperatur artması halları olur. Bu səbəbdən də döl hər zaman sabit və normal temperaturda qalır.
Əzələ-skelet sisteminin inkişafı. Dölün ətrafında yaratdığı mayelər nəticəsində döl inkişaf etməkdə olan əzələlərini və sümüklərini hərəkət etdirə bilir.
Bu da dölün inkişafına və əzələ sisteminin formalaşmasına şərait yaradır.
Ağız boşluğunun inkişafı. Döl, həzm sisteminin inkişafına kömək edən və udma refleksini formalaşdırmağı bu mayeni udmaqla öyrənir.
Ağciyərlərin inkişafı. Döl ana bətnində sözügedən maye sayəsində nəfəs alıb-verir ki, bu da onun tənəffüs sisteminin inkişafına kömək edir.
Dölyanı mayenin tərkibi
Dölyanı mayenin tərkibi əsasən su, elektrolitlər, zülallar, karbohidratlar, lipidlər və döl hüceyrələrindən ibarətdir. Bəzən ana bədəninin quruluşundan və tibbi vəziyyətindən aslı olaraq mayenin tərkibi dəyişə bilər. Lakin ümumi və normal mayenin tərkibi və xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
Su. Su bu mayenin ən böyük hissəsini təşkil edir və maye balansını qorumaq üçün vacibdir.
Elektrolitlər. Bura natrium, kalium, xlorid və başqa bu kimi elementlər daxildir.
Bu elementlər mayenin balansını qorumağa, pH və osmotik təzyiqi saxlamağa kömək edir.
Zülallar. Dölyanı mayenin tərkibində qida maddələri təmin edən və dölün ağciyər inkişafına kömək edən albumin, qlobulinlər və fermentlər kimi müxtəlif zülallar var.
Karbohidratlar. Dölyanı mayedəki qlükoza və digər şəkərlər inkişaf etməkdə olan döl üçün qida mənbəyi funksiyasını özündə cəmləşdirir.
Lipidlər. Yağ turşuları, xolesterin və digər lipidlərin dölyanı mayedə mövcudluğu dölün ağciyərinin inkişafı və həzm sistemində böyük rol oynayır.
Döl Hüceyrələri. Döl hüceyrələri, o cümlədən dəri hüceyrələri və sidik və mədə-bağırsaq sistemlərinin hüceyrələri də dölyanı mayedə mövcud olur.
Hamiləlikdə dölyanı mayenin yaranma prosesi
Hamiləlikdə dölyanı mayenin yaranma prosesi bir sıra mərhələni özündə əhatə edir.
Kisənin əmələ gəlməsi. Hamiləliyin əvvəlində bu mayenin kisəsi inkişaf etməkdə olan embrionun ətrafında formalaşmağa başlayır.
Bu kisə kiçik, maye ilə dolu boşluq kimi yaranmağa başlayır və tədricən genişlənib dölün ətrafını əhatə edir.
Amnioblastlar və amniotik membran. Kisənn ən daxili təbəqəsi amnion adlanır.
Bu amnioblastlar kimi tanınan nazik hüceyrə təbəqəsindən ibarətdir.
Amnioblast hüceyrələr çoxalır, diferensiallaşır və kisənin içini əhatə edən amniotik membranı əmələ gətirir.
Ananın töhfəsi. Bu maye ilk növbədə ananın qan plazmasından əldə edilir.
Ananın qan dövranı sistemi su, qida və digər maddələri plasenta vasitəsilə fetusa ötürür.
Bu mayelərin bəziləri fetal membranlardan keçir və mayenin həcminin formalaşmasına kömək edir.
Dölün töhfələri. Hamiləlik irəlilədikcə dölün özü də mayenin istehsalına kömək etməyə başlayır.
Dölün böyrəkləri 16-cı həftədə işləməyə başlayır və onlar dölyanı mayenin əsas komponenti olan sidik istehsal edirlər.
Döl həmin mayeni udur və o, suyun udulduğu və sidik istehsal etdiyi həzm sistemindən keçir.
Təkrar emal və dövriyyə. Maye davamlı olaraq təkrar emal olunur və amniotik kisədə dövr edir.
Bu proses bu ardıcıllıqda dövr edir:
- Döl mayeni udur və maye dölün qanına daxil olur;
- Maye dölün böyrəklərindən keçir;
- Dölün böyrəyində mayedə tullantı məhsulları süzülür və sidik şəklində yenidən dölyanı kisəyə atılır.
Bu dövriyyə sayəsində mayenin həcmini və tərkibini saxlamaq mümkün olur.
Hamiləlikdə dölyanı mayenin miqdarı
Dölyanı mayenin miqdarı hamiləlik müddətində eyni olmur. Yəni döl inkişaf etdikcə və böyüdükcə bu mayenin miqdarı da artır. Mayenin miqdarının ən yüksək olduğu hamilləlik həftəsi 32-34-cü həftələrdir ki, bu zaman miqdar ən yüksək həddə olur. 32-34-cü həftədən sonra doğumadək onun miqdarı tədricən azalır. Orta hesabla, bütün hamiləlik müddətində normal həcmi təxminən 800 ilə 1200 ml. arası olur. Lakin bu miqdar anadan asılı olaraq dəyişə də bilər.
Dölyanı mayenin çoxluğunun zərərləri varmı?
Hamiləlikdə dölyanı mayenin həddindən artıq çoxluğu polihidramnioz və ya hidramnioz kimi tanınan bir vəziyyətdir. Bu, amniotik kisədə mayenin anormal yığılması olduqda baş verir. Polihidramniozun baş vermə səbəbləri aşağıdakılardır:
Maternal diabet. Hamilə qadında şəkərli diabet olduqda döl daha çox sidik çıxara bilər ki, bu da maye səviyyəsinin artmasına səbəb olur.
Dölün anomaliyaları. Mədə-bağırsaq və ya mərkəzi sinir sistemi anomaliyaları kimi müəyyən fetal şərtlər mayenin həddindən artıq istehsalına və ya udulmasına təsir göstərə bilər.
Çox döllü hamiləliklər. Əkizlər, üçəmlər və ya daha çox dölün mövcud olduğu hamiləliklərdə döllərin sayının artması maye səviyyəsinin yüksəlməsinə səbəb ola bilər.
Dölün udma problemləri. Əgər döl udmaqda çətinlik çəkirsə və ya mədə-bağırsaq traktında tıxanma varsa, mayenin normal sorulması pozula bilər. Bu da mayenin artmasına səbəb olur.
Plasenta anomaliyaları. Plasenta şişləri və ya zəif işləyən plasenta kimi plasentaya təsir edən müəyyən şərtlər bu maye səviyyəsinin artmasına səbəb ola bilər.
Dölyanı mayenin çoxluğunu necə bilmək olar?
Dölyanı mayenin çoxluğunun bəzi əlamətləri və simptomları arasında uşaqlığın gözləniləndən daha böyük olması, uterusun sürətli böyüməsi, nəfəs almaqda çətinlik, şişlik və narahatlıq yer alır.
Daha dəqiq diaqnoz isə həkimin maye indeksini və ya ən dərin cib ölçməsini ölçən adi prenatal ultrasəslər vasitəsilə diaqnoz edilir.
Dölyanı mayenin çoxluğu nəyə səbəb olur?
Bu mayenin çoxluğu bir sıra tibbi hallara səbəb olur. Gəlin bu hallar ilə bağlı daha ətraflı tanış olaq.
Erkən doğuş. Mayenin çoxluğu erkən doğuş və vaxtından əvvəl doğuş ehtimalını yüksəldir.
Plasentanın ayrılması. Həddindən artıq dölyanı mayenin artan təzyiqi potensial olaraq plasentanın doğuşdan əvvəl uterus divarından ayrılmasına səbəb ola bilər.
Bu vəziyyət ağır qanaxma ilə nəticələnə bilər və fetusa oksigen, qida tədarükünə təhlükə yarada bilər.
Membranların vaxtından əvvəl yırtılması. Polihidramniozlar maye kisəsinin vaxtından əvvəl qopması ehtimalını artırır, bu da doğuş başlamazdan əvvəl mayenin sızmasına və ya fışqırmasına səbəb ola bilir.
Membranın doğumdan əvvəl yırtılması həm ana, həm də körpə üçün infeksiya və ağırlaşma riskini artırır.
Göbək kordonunun prolapsı. Həddindən artıq mayesi olan analarda doğuş zamanı göbək kordonunun körpənin başından əvvəl serviksdən sürüşməsi riski daha yüksəkdir.
Göbək kordonu prolapsiyası kimi tanınan bu vəziyyət kordonu potensial olaraq sıxaraq körpəyə oksigen və qan tədarükünü azalda bilən tibbi vəziyyətdir.
Körpənin tərs gəlməsi. Polihidramnioz körpənin ana bətnində anormal bir mövqe tutmasına səbəb ola bilər, məsələn, tərsinə gəlmə (əvvəlcə ayaq və ya omba) və ya eninə gəlmə (yan).
Bu mövqelər doğuş zamanı fəsadların yaranma ehtimalını artıra və qeysəriyyə əməliyyatını tələb edə bilər.
Hamilənin narahatlığı. Həddindən artıq mayesi olan qadınlar qarın ölçüsü və təzyiqinin artması səbəbindən fiziki narahatlıq yaşayırlar.
Hamilə qadın bu zaman həm də tənəffüs, ürək yanması və həzmsizlik ilə bağlı çətinliklərlə qarşılaşa bilər.
Dölyanı mayenin miqdarının çoxalmasına necə müdaxilə etmək olar?
Dölyanı maye çoxluğunun müalicəsi onun əsas səbəb və vəziyyətin şiddətindən asılıdır. Müalicə prosesi adətən maye səviyyələrinin müntəzəm monitorinqini, dölün yaxından müşahidəsini və hər hansı əsas tibbi vəziyyətin aradan qaldırılmasını əhatə edir. Daha ağır hallarda amniorduksiya (iynə vasitəsilə artıq mayenin boşaldılması) və ya erkən doğum kimi müdaxilələr mayenin çoxluğu ilə bağlı riskləri azaltmaq və mümkün risklərin qarşısını almaq üçün seçilə bilər. Düzgün və lazımi müalicə prosesinə isə yalnız həkim müayinə etdikdən sonra qərar verə bilər.
Dölyanı mayenin həddindən artıq azalması
Monitorinq və müşahidə. Yüngül polihidramnioz halları heç bir xüsusi müalicə tələb etməyə bilər. Maye səviyyəsini qiymətləndirmək və dölün rifahını izləmək üçün ultrasəs və prenatal müayinələr vasitəsilə mayenin miqdarını nəzarətdə saxlamaq mümkündür.
Əsas şərtlərin müalicəsi. Əgər hamiləlik diabeti və ya Rh (rezus) uyğunsuzluğu kimi əsas tibbi vəziyyət polihidramnioza səbəb olarsa, həkim müalicə etmək və vəziyyəti idarə etməklə mayenin səviyyəsini tənzimləyə bilər.
Amnioreduksiya. Şiddətli polihidramnioz narahatlıq və ya ağırlaşmalara səbəb olarsa, amniorduksiya deyilən prosedur həyata keçirilir.
Bu prosedur iynə və şpris istifadə edərək maye kisəsindən artıq mayenin çıxarılmasını əhatə edir. Dölün təhlükəsizliyini təmin etmək üçün proses ultrasəs izləməsilə həyata keçirilir.
Dərmanlar. Bəzi hallarda həkim mayenin miqdarını azaltmağa kömək edən dərmanlar təyin edilə bilər.
Bu dərmanlar fetal sidik istehsalını azaltmaqla maye miqdarını azaltmağa təsir edir.
Hamiləliyin yaxından monitorinqi. Hamiləliyin gedişatını, mayenin səviyyəsini və dölün rifahını izləmək üçün həkim ilə müntəzəm əlaqə olmaq lazımdır.
Həkim müayinələr zamanı dölün sağlamlığını qiymətləndirmək üçün fetal qeyri-stres testləri və ya biofiziki profillər kimi əlavə testlər apararaq mayenin miqradını nəzarətdə saxlaya bilər.
Dölyanı mayenin azlığı nə ilə nəticələnir?
Bu maye normal miqdarından az olduqda oliqohidramnios kimi tanınan vəziyyət yaranır. Qeyd etdiyim kimi bu maye dölün inkişafı və qorunmasında həlledici rol oynayır, buna görə də mayenin çoxluğu kimi azlığı da müəyyən fəsadlar yarada bilər. Mayenin azlığının səbəb olacağı potensial problemlər aşağıdakılardır:
Dölün inkişafının pozulması. Maye böyüməkdə olan dölün düzgün hərəkət etməsi və inkişafı üçün tamponlama effekti və yer funksiyasını özündə cəmləşdirir.
Mayenin az olması dölün hərəkətlərini məhdudlaşdıra və onun böyüməsi üçün lazım olan məkanı məhdudlaşdıra bilər, bu da potensial olaraq fetal inkişafın məhdudlaşdırılmasına səbəb olan amildir.
Göbək kordonunun sıxılması. Dölyanı mayenin aşağı səviyyədə olması göbək kordonunun sıxılma riskini artıra bilir.
Göbək kordonu fetusa oksigen və qida maddələrini daşıyır. Maye azlığının səbəb olduğu sıxılma qan axınını məhdudlaşdıra bilər ki, bu da döldə oksigen tədarükünün azalması ilə nəticələnir.
Tərs doğum. Döylanı mayenin çox olması dölün sərbəst hərəkət etməsinə və ana bətnində müxtəlif mövqelər tutmasına imkan verir.
Lakin oliqohidramnios halları dölün hərəkəti üçün məhdud yer yarada bilir ki, bu da dölün anormal mövqe tutmasına səbəb olacaq amillərdəndir. Məsələn, tərs doğuş (əvvəlcə ayaq və ya omba) və ya eninə doğuş (yan mövqe) bura aiddir.
İnkişaf anomaliyaları. Ağciyərlərin düzgün inkişafı üçün mayenin normal miqdarda olması vacibdir. Çünki döl həmin maye sayəsində nəfəs alır və onu udur.
Bu mayenin az olması potensial olaraq ağciyər hipoplaziyası ilə nəticələnə bilər ki, bu vəziyyət ağciyərlərin inkişaf etməməsinə səbəb olan haldır.
Doğuş zamanı fəsadlar. Mayenin azlığı doğuş zamanı ağırlaşma riskini artıra bilən amillərdəndir.
Mayenin az olması həmçinin körpənin doğum kanalından enməsini çətinləşdirə bilər ki, bu da doğuşun uzun müddət davam etməsinə , fetal narahatlıqlara və ya qeysəriyyə əməliyyatı ehtimalının artmasına səbəb olur.
Dölyanı mayenin azalmasının qarşısını necə almaq olar?
Hamiləlikdə bu mayenin azalmasının qarşısını almaq üçün bir sıra tədbirlər görmək tövsiyə olunur. Qeyd etdiyim addımları atmaqla mayenin azalmasının qarşısını almaq olar.
Müntəzəm prenatal baxımla. Müntəzəm olaraq həkim nəzarəti altında yoxlamalar və monitorinq potensial problemləri erkən aşkar etməyə və yarana biləcək problemə müdaxilə edib qarşısını almağa kömək edəcək.
Su içməklə. Gün ərzində bədənin tələb etdiyi mayeni qəbul etmək mayenin miqdarını normada saxlayan amildir.
Siqaret və alkoqoldan istifadə etməməklə. Hamiləlik dövründə siqaret çəkmək və spirt içki qəbul etmək maye səviyyəsinin azalması da daxil olmaqla, bir çox zərərli təsirlərə səbəb ola bilər.
Həm sizin, həm də körpənizin sağlamlığı üçün hamiləlik müddətində spirtli içki və siqaret qəbulu qətiyyən olmaz.
Sağlam qidalanmaqla. Meyvə, tərəvəz, tam taxıl və yağsız zülallarla zəngin balanslaşdırılmış qidalar ümumi sağlamlığınızı dəstəkləyə və mayenin səviyyəsinin saxlanmasına potensial yardım edə bilər.
Lakin qidaların qəbulu ilə bağlı həkimlə məsləhətləşmək lazımdır.
Tibbi vəziyyətiniz varsa, ona nəzarət etməklə. Şəkərli diabet, yüksək qan təzyiqi və ya böyrək problemləri kimi tibbi vəziyyətiniz varsa, onları effektiv şəkildə idarə etmək üçün daim həkim nəzarətində olmağınız vacibdir.
Nəzarətdə saxlanılan və ağırlaşma təhlükəsi yaratmayan tibbi vəziyyətlər mayenin miqdarını azaltmağa təsir etməyəcək.
Stresi azaltmaqla. Yüksək təsirli stres mayenin miqdarına ən çox təsir edən amillərdəndir.
Bu səbəbdən də ana stresdən mümkün qədər uzaq olmalı, stresi azaltmaq üçün isə yoqa və meditasiya kimi rahatladıcı idmalarla məşğul olmalıdır.
Əgər hamiləliyinizin gedişatı ilə bağlı hansısa sual və narahatlıqlarınız varsa, zaman itirmədən 055-555-29-59 mobil nömrəsi vasitəsi ilə həkim mama-ginekoloq Xanım Adıgözəlova ilə əlaqə saxlayıb müayinə üçün gün ala, lazımi müayinələrdən keçə bilərsiniz.
-
Zehra Abdullayeva
Əla həkimdir
Xanim Rustamli
Muzaffar Garakhanli
Sevar Bayram
-
Super hekimdir 👍👍👍
Nergiz Ragimova
Çox yaxşı həkimdir,bir rəfiqəm pasiyenti olmuşdu, çox məmnun qalıb.
Nuriyye Hesenova
Əla həkimdir👍🏼
Leyla Abdullayeva
Könül Vəliyeva
-
😍
Sevinc Hamidova
Pervane Mehmanova
Saday Zekiyev
Huseyn Bagirov
-
Royal Babayev
Razı qaldım
Gunel Nagiyeva
Ferqane Cavadova
kadir hacimuradov
-
Kanan Hasanli
Orxan Man
Əla həkimdir👍🏻
s_li. seadet
İşinin peşəkarıdır.
leila mammad
-
Nurlan Süleymanlı
Aydin Karimov
Xeyyam Nabiyev
Fatime Haqverdiyeva
-
Meryem Agayeva
Aydın Hacıyev
Lale Ahmadova
Teymur İbrahimzade
-
Absolutely wonderful service. 6/5
Emin Alizada
Aygül Mehdiyeva
Hemid Qocayev
Rufat Rzaev
-
hikmet Azizli
I recently visited Dr. Xanım Adıgözəlova for my annual gynecological check-up and I must say I had an outstanding experience. From the moment I arrived at the clinic, the staff was welcoming, efficient, and made me feel completely at ease. Dr. Xanım Adıgözəlova took the time to listen to my concerns and answer all my questions. Their bedside manner was exceptional - I felt truly cared for and supported throughout the entire appointment. Xanım Adıgözəlova is clearly knowledgeable and experienced in their field, providing me with expert guidance and advice on my health.
Saritel Abbaszade
Aynur Mammadova
Xanım doktor ilə müalicə prosesinin effektini görmək, digər həkimlərlə müqayisədə anlayışlı olması çox müsbətdir 😊
Nərmin Səmidova
-
Əla həkimdir, çox bəyənirəm.
Efsane Ehmedova
amazing person and friendly
Aynur Bedirxanova
Razı qaldım
Zeyver Semedzade
Çox Yaxşı Həkimdir. Cox razı qaldim😊
Rovsana Mamedova
