Mündəricat
ToggleHamiləlik prosesində hamilə qadınlar bəzən gözlənilməz çətinliklərlə qarşılaşıla bilər. Bunlardan biri hamiləlik dövründə hipertenziya, yəni yüksək təzyiqdir. Hamiləlikdə hipertoniya hamilə qadının yüksək təzyiq problemidir və həm ananın, həm də körpənin sağlamlığına ciddi təsir göstərə bilər.
Bu, bütün dünyada hamiləliklə bağlı ağırlaşmaların əsas səbəblərindən biridir. Yüksək qan təzyiqi körpənin inkişafına və ananın sağlamlığına mənfi təsir göstərərək müəyyən ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Bu ağırlaşmalara vaxtından əvvəl doğuş, plasenta çatışmazlığı, intrauterin inkişafın geriliyi, preeklampsi və eklampsi kimi ciddi vəziyyətlər daxildir.
Hamiləlikdə yüksək təzyiq müxtəlif amillərdən qaynaqlana bilər. Genetik meyil, piylənmə, xroniki hipertenziya tarixi, diabet və böyrək xəstəliyi kimi sağlamlıq problemləri, hamiləlik yaşının yuxarı olması, çoxdöllü hamiləlik (əkiz, üçəm və s.) kimi risk faktorları problemin inkişafına səbəb ola bilər. Buna görə də hamiləlik dövründə risk altında olan qadınları mütəmadi olaraq nəzarət etmək və müvafiq tədbirlər görmək çox vacibdir.
Bu yazımda hamiləlik dövründə hipertenziyanın təsnifatı, onun səbəbləri və risk faktorları, simptomları və diaqnostikası, fəsadları, müalicəsi və müayinəsi haqqında danışacağam.
Hamiləlikdə Hipertenziyanın Təsnifatı
Bu, müxtəlif növlərə malik bir vəziyyətdir və onun təsnifatı müalicə və müayinə baxımından vacibdir və əsas təsnifatları aşağıdakılardır:
Hestational hipertenziya
Hestational hipertenziya hamiləlik zamanı baş verən yüksək qan təzyiqi vəziyyətidir. Əgər ananın hamiləlikdən əvvəl təzyiq problemi olmayıbsa və doğuşdan sonra qan təzyiqi normallaşırsa, bu, hestational hipertenziya, yəni hamiləlik hipertenziyası kimi təsnif edilir. Bu vəziyyət adətən hamiləliyin 20-ci həftəsindən sonra baş verir. Hestational hipertoniya adətən yüngül olur, lakin bəzən daha ciddi ağırlaşmalara da səbəb ola bilər.
Preeklampsi və eklampsi
Preeklampsi hamiləlikdə yüksək təzyiqin ciddi formasıdır. Belə ki, bu hal ana və körpə sağlamlığına ciddi təsir edə bilər. Preeklampsi yüksək qan təzyiqi ilə yanaşı sidikdə zülalın (proteinuriya) olmasıdır. Preeklampsi vəziyyəti ağırlaşırsa və tutmalarla müşayiət olunursa, bu vəziyyət eklampsi adlanır. Eklampsiya təhlükəli vəziyyətdir və təcili tibbi yardım tələb edir.
Xroniki hipertenziya
Xroniki hipertenziya hamiləlikdən əvvəlki hipertoniya vəziyyətinə aiddir. Əgər qadına hamiləlikdən əvvəl hipertenziya diaqnozu qoyulubsa və ya hamiləliyin 20-ci həftəsindən əvvəl hipertenziya yaranırsa, bu xroniki hipertenziya hesab olunur. Hamiləlik dövründə xroniki hipertenziya nəzarət altında saxlanılmalı və aşağı düşmə riski minimuma endirilməlidir.
Hamiləlikdə hipertenziyanın digər nadir növləri
Sözügedən hal bəzi əsas sağlamlıq problemi nəticəsində nadir hallarda baş verə bilər. Bunlara böyrək xəstəlikləri, tiroid problemləri, adrenal xəstəliklər və otoimmün xəstəliklər daxildir. Bu şərtlər hamiləlikdə hipertenziyanın əsas səbəblərini izah etmək üçün daha ətraflı qiymətləndirmə tələb edir.
Yuxarıda qeyd etdiyim təsnifatlar hamiləlikdə hipertoniyanın müxtəlif növlərini və şiddətini anlamağa kömək edir. Dəqiq diaqnoz və təsnifat müvafiq müalicə və xəstəliyi idarə etmək üçün vacibdir. Hamiləlik dövründə hipertenziyalı qadınların mütəmadi olaraq təzyiqini nəzarətdə saxlamaq və mümkün fəsadları erkən aşkar etmək vacibdir. Hər təsnifat altında müxtəlif müalicə üsulları və yanaşmaları var.
Hamiləlikdə hipertenziyanın yaranma səbəbləri nələrdir?
Hamiləlik dövründə hipertenziya, o cümlədən hestational hipertenziya və preeklampsi qadının sağlamlığı, hamiləlik və əsas fizioloji dəyişikliklərlə əlaqəli müxtəlif amillər səbəbindən yarana bilər. Dəqiq səbəblər tam başa düşülməsə də, hamiləlikdə bu halı inkişafına potensial töhfə verənlər kimi bir neçə amil müəyyən edilmişdir. Bu amillərə aşağıdakılar daxildir:
Genetika və ailənin tibbi irsiyyəti. Hamiləlik dövründə hipertenziyanın inkişafına genetik meylin səbəb olması ən geniş yayılmış haldır. Ailədə hipertenziya və ya preeklampsi olan qadınlarda digər qadınlara nisbətən daha çox hamiləlik zamanı yüksək təzyiq riski artır.
Qan damarlarının disfunksiyası. Damarların funksiyası və strukturunda anormallıqlar hamiləlik zamanı yüksək təzyiqin inkişafına kömək edə bilən haldır. Bu anormallıqlar qan təzyiqinin normal tənzimlənməsini pozduğu üçün qadınlar hamiləlikdə sözügedən hal ilə qarşılaşır.
Plasenta anomaliyaları. İnkişaf etməkdə olan dölün qidalanmasını təmin edən orqan olan plasentanın funksiyasının pozulmasının hamiləlik dövründə yüksək təzyiqin inkişafında əhəmiyyətli rol oynayır. Qan axınının qeyri-kafi olması və plasenta daxilində qan damarlarının qeyri-adekvat inkişafı hamiləlikdə bu problemin yaranmasına səbəb ola bilər.
İmmunitet sisteminin reaksiyası. İmmunitet sisteminin hamiləlik zamanı anormal reaksiyası ola bilər ki, bu da iltihaba və qan damarlarının zədələnməsinə səbəb olur. Bu immun reaksiya hipertenziya və preeklampsiyanın inkişafına təsir edə bilər.
Hormonal amillər. Hamiləlik zamanı hormonal dəyişikliklər, məsələn, progesteron və estrogen kimi müəyyən hormonların səviyyəsinin artması qan damarlarının fəaliyyətinə təsir edə bilər ki, bu da hamiləlikdə sözügedən problemə səbəb ola bilir.
Renin-angiotenzin sistemi (RAS) balanssızlığı. Qan təzyiqini tənzimləyən renin-angiotenzin sistemi hamiləlik dövründə pozula və hipertenziyaya səbəb ola bilər. RAS-ın müəyyən komponentlərindəki disbalans, məsələn, angiotenzin II səviyyələrinin artması, vazokonstriksiyaya və qan təzyiqinin artması ilə nəticələnə bilər.
Endotel disfunksiyası. Endotel kimi tanınan qan damarlarını əhatə edən hüceyrələr hamiləlik zamanı disfunksiyalı olan haldır. Bu disfunksiya qan damarlarının normal genişlənməsini və daralmasını pozaraq hamiləlikdə hipertenziyaya səbəb olur.
Piylənmə və metabolik faktorlar. Hamiləlikdən əvvəl piylənmə və şəkərli diabet kimi metabolik pozğunluqlar hamiləlik zamanı yüksək təzyiqin inkişaf riskinin artması ilə əlaqələndirilir. Bu şərtlər iltihaba, insulin müqavimətinə və qan təzyiqinin tənzimlənməsinə təsir edən digər metabolik anormallıqların inkişafına təkan verə bilər.
Qeyd edim ki, bu amillər daha çox qarşılıqlı təsir göstərir və hamilələr arasında dəyişə bilər. Hamiləlikdə bu problemin inkişafı genetik, fizioloji və ətraf mühit amillərinin birləşməsindən təsirlənən mürəkkəb bir prosesdir. Həm ananın, həm də körpənin sağlamlığını və rifahını təmin etmək üçün hamiləlik müddətində hipertenziyanın nəyə görə yarandığını müəyyən etmək vacibdir.
Hamiləlikdə hipertenziyanın simptomları nələrdir?
Hipertenziya və ya yüksək təzyiq müxtəlif formalarda baş verə bilər və müxtəlif təzahürlərə malikdir. Hamiləlikdə baş verən hipertenziya ilə əlaqəli ən əhəmiyyətli hal adətən 20 həftəlik hamiləlikdən sonra inkişaf edən potensial ciddi bir vəziyyət olan preeklampsidir.
Hamiləlikdə yüksək təzyiqin bəzi geniş rastlanan simptomları və təzahürləri aşağıdakılardır:
Yüksək qan təzyiqi. Davamlı yüksəlmiş qan təzyiqi göstəriciləri problemin əlamətidir. Hamiləlik müddətində adətən qan təzyiqi ardıcıl olaraq 140/90 mm Hg və ya yuxarıda ölçüldükdə hipertenziya diaqnozu qoyulur.
Proteinuriya. Preeklampsi daha çox sidikdə proteinuriya kimi tanınan həddindən artıq protein olması ilə xarakterizə olunur. Bu, prenatal baxım zamanı müntəzəm sidik testləri ilə aşkar edilir.
Şişkinlik. Xüsusilə əllərdə, ayaqlarda və üzdə olan şişlik hamiləlikdə ümumi bir simptomdur. Bununla belə, həddindən artıq və ya ani şişlik, xüsusən də bu, sürətli çəki artımı ilə müşayiət olunarsa, hamiləlik müddətində hipertenziya göstəricisi ola bilər.
Baş ağrıları. Hamiləlikdə hipertenziyalı qadınlar tez-tez və ya şiddətli baş ağrıları, tez-tez başda hiss olunan döyüntü ilə qarşılaşa bilər.
Vizual pozğunluqlar. Hamiləlik dövründə hipertenziya görmə qabiliyyətinə təsir edə bilər. Bura bulanıq görmə, işığa qarşı həssaslıq (fotofobiya), bir əşyanı ikili görmə və hətta müvəqqəti görmə itkisi kimi görmə pozğunluqları daxildir. Görmə ilə bağlı hər hansı bir dəyişiklik mütləq həkim tərəfindən qiymətləndirilməlidir.
Qarın ağrısı. Qarının yuxarı sağ hissəsində qabırğaların bir qədər altındakı şiddətli ağrı və ya narahatlıq hipertenziya səbəbiylə qaraciyərin tutulmasının əlaməti ola bilər. Bu, ürəkbulanma, qusma və ya ümumiyyətlə xoşagəlməz hisslərlə müşayiət olunur.
Nəfəs darlığı. Tənəffüs çətinliyi və ya təngnəfəslik, hətta minimal fiziki gərginlik zamanı belə, hipertenziyanın ağciyərlərə təsir etdiyini göstərə bilər. Bu simptomların qiymətləndirilməsi və hamiləlikdə hipertoniyanın olub-olmadığını dəqiqləşdirmək yalnız həkim müayinəsilə mümkündür.
Yorğunluq və ümumi pozğunluq. Həddindən artıq yorğunluq, zəiflik və ya ümumiyyətlə pis hisslər hipertenziya ilə əlaqələndirilir. Bu, yüksək qan təzyiqinin səbəb olduğu bədənə yüklənmə ilə əlaqələndirilir.
Hamiləliyi dövründə hipertenziyası olan bütün qadınlar bu simptomların hamısı ilə qarşılaşmır. Həmçinin bəzi qadınlarda bu simptomlar yüngül və ya heç olmaya bilər, buna görə də müntəzəm prenatal müayinələr və qan təzyiqinin monitorinqi problemi erkən aşkarlamaq və müalicə üçün çox vacibdir.
Hamiləlikdə hipertenziyanın dioqnozu necə qoyulur?
Hipertenziya diaqnozu adətən qan təzyiqinin ölçülməsinə və digər əlaqəli simptomların mövcudluğuna əsaslanır. Hamiləlik dövründə hipertenziyanın diaqnostik prosesinin ümumi xülasəsi belədir:
Qan təzyiqinin ölçülməsi. Qan təzyiqi prenatal baxım ziyarətləri zamanı müntəzəm olaraq ölçülür. Hipertenziya diaqnozu adətən hamilə qadının qan təzyiqi göstəriciləri ardıcıl olaraq 140/90 mm Hg və ya yuxarıda ölçüldükdə qoyulur. Bu yüksəlmiş qan təzyiqi ən azı iki ayrı vəziyyətdə təsdiqlənməlidir. İdeal olaraq da qan təzyiqi ən azı dörd saat ara ilə ölçülməldir.
Proteinuriya. Yüksək qan təzyiqi ilə yanaşı, sidikdə zülalın olması (proteinuriya) hipertenziya üçün mühüm diaqnostik meyardır. Proteinuriya daha çox sidik çubuğu testi və ya 24 saatlıq sidik toplama yolu ilə qiymətləndirilir. 1+ (30 mq/dL) və ya daha yüksək bir çubuq göstəricisi proteinuriyadan xəbər verir.
Simptomlar və əlamətlər. Həkim hamiləlik vaxtı hipertenziya ilə əlaqəli digər əlamət və simptomları, məsələn, ödəm (şişlik), baş ağrısı, görmə pozğunluğu, qarın ağrısı, nəfəs darlığı və ümumi anormallıqları qiymətləndirəcək. Bu simptomlar hipertenziya və proteinuriya ilə birlikdə preeklampsi kimi şərtlərin diaqnozunda da kömək edir.
Qan testləri. Hamiləlik vaxtı hipertenziyanın diaqnozu zamanı böyrək və qaraciyər funksiyasını qiymətləndirmək, həmçinin qanın laxtalanma faktorlarını və trombosit sayını qiymətləndirmək üçün qan testləri aparıla bilər. Bu testlərdə anormal nəticələr hipertenziyanın şiddəti və müxtəlif orqanlara təsiri haqqında əlavə məlumat verə bilir.
Qeyd edim ki, hamiləlikdə hipertoniyanın diaqnozu və idarə edilməsi davamlı monitorinq və qiymətləndirmə tələb edir. Vəziyyətdəki dəyişiklikləri izləmək və müvafiq idarəetməni təmin etmək üçün qan təzyiqinin ölçülməsi və digər diaqnostik testlər müntəzəm olaraq təkrarlana bilər.
Hamiləlikdə hipertenziyanın dölə təsirləri varmı?
Bəli, hipertenziya dölə əhəmiyyətli təsir göstərə bilər. Hipertenziya ilə əlaqəli ən diqqətəlayiq vəziyyət dölün inkişafına və rifahına mənfi təsir göstərə bilən preeklampsidir. Bununla yanaşı hipertenziyanın dölə təsirləri aşağıdakılardır:
Məhdud fetal böyümə. Hipertenziya və preeklampsi plasentaya qan axını poza bilər ki, bu da inkişaf etməkdə olan dölün oksigen və qida tədarükünün azalması ilə nəticələnir. Bu, körpənin gözlənilən sürətlə böyümədiyi intrauterin böyümənin məhdudlaşdırılmasına (IUGR) səbəb olan hallardan biridir. İntrauterin böyümənin məhdudlaşdırılması aşağı doğum çəkisi və potensial inkişaf problemləri ilə nəticələnir.
Plasentanın ayrılması. Ağır preeklampsi və ya nəzarətsiz hipertenziya hallarında plasenta doğuşdan əvvəl uşaqlıq divarından ayrıla bilər. Bu vəziyyət həm ana, həm də körpə üçün ciddi təhlükə yaradaraq fetusun oksigen və qida maddələrindən məhrum olmasına səbəb olan əhəmiyyətli qanaxma ilə nəticələnə bilər.
Erkən doğuş. Hipertenziya erkən doğuş riskinin artması ilə əlaqələndirilir. Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələr 37 həftəlik hamiləlikdən əvvəl doğulur və bu hal müxtəlif sağlamlıq problemləri, o cümlədən tənəffüs çatışmazlığı sindromu, bədən istiliyinin tənzimlənməsində çətinlik və digər ağırlaşmaları da özü ilə gətirə bilər.
Fetal distress. Dölün qan axını və oksigen təchizatının azalması, doğuş zamanı anormal ürək dərəcəsi nümunələri ilə xarakterizə olunan fetal distressə səbəb ola bilər. Bu hal körpənin çətinlik çəkdiyini göstərən və tibbi müdaxilə və ya təcili doğuş tələb edə bilən tibbi vəziyyətdir.
Orqan zədələnməsi. Hipertenziyanın ağır preeklampsiya və ya eklampsiya (qıcolmalarla müşayiət olunan ağır forması) ilə müşahidə olunması dölün orqanlarına, xüsusən də beyin, qaraciyər və böyrəklərə ziyan vurma riski artır. Bu, körpənin sağlamlığı və inkişafı üçün uzunmüddətli arzuolunmaz nəticələrə səbəb olan haldır.
Həkimlə müntəzəm prenatal müayinələr, o cümlədən fetal böyümənin qiymətləndirilməsi, dölün ürək dərəcəsinin monitorinqi və ultrasəs müayinələri vasitəsilə fetusun rifahının yaxından izlənilməsi hipertenziyanın körpəyə təsirlərinin qarşısını almaq üçün vacibdir. Hamiləlik zamanı hipertenziya ilə bağlı hər hansı bir ağırlaşmanın erkən aşkarlanması həm ana, həm də körpə üçün sağlamlıq nəticələrini optimallaşdırmaq məqsədilə müvafiq müalicə və vaxtında müdaxilələrə imkan verir.
Hamiləlikdə hipertenziyanın müalicəsi necə olur?
Hipertenziya və ya yüksək təzyiq həm ana, həm də körpə üçün risklər yarada bilər. Onun müalicəsi vəziyyətin şiddətindən və digər amillərdən asılıdır. Hipertenziyanın müalicəsində istifadə olunan bəzi ümumi yanaşmalar aşağıdakılardır:
Həyat tərzi dəyişiklikləri
Həyat tərzi dəyişiklikləri hamiləlik dövründə hipertenziyanın idarə olunmasında, xüsusilə yüngül halları olan qadınlarda mühüm rol oynayır. Hipertenziya müalicəsində edilən həyat tərzi dəyişikliklərinə aşağıdakılar daxildir:
Daimi məşq. Gəzinti və ya üzgüçülük kimi az təsirli məşqlərlə məşğul olmaq qan təzyiqini aşağı salmağa kömək edə bilər. Bununla belə, məşq rejiminə başlamazdan əvvəl mütləq həkimlə məsləhətləşmək vacibdir.
Sağlam pəhriz. Hipertenziyası olan qadınlara meyvə, tərəvəz, tam taxıllar və yağsız zülalları yüksək olan balanslaşdırılmış qidalardan istifadə etmək tövsiyə olunur.
Çəki idarəsi. Sağlam çəki saxlamaq hipertenziyanı idarə etmək üçün vacibdir. Əgər artıq çəki varsa, həkim hamiləlik zamanı təhlükəsiz arıqlama yolları haqqında təlimat verə bilər.
Stresin azaldılması üsulları. Stres yüksək qan təzyiqi səviyyələrinə təkan verir. Dərin nəfəs məşqləri, meditasiya, prenatal yoqa və istirahət məşqləri kimi texnikalar stresi azaltmağa kömək etməklə hipertenziyanın müaalicəsinə kömək edir.
Siqaret və spirt istifadəsini dayandırmaq. Siqaret çəkmək və spirt istehlakı hipertenziyanı pisləşdirə və hamiləlik zamanı əlavə risklər yarada bilər. Bu səbəbdən də hamiləlik zamanı bu tip maddələrdən istifadəni dayandırmaq vacibdir.
Dərmanlar
Təkcə həyat tərzi dəyişikliklərinin hipertenziyaya nəzarət etmək üçün kifayət etmədiyi hallarda və ya hipertenziya ağırdırsa, dərmanlar təyin oluna bilər. Dərman seçimi hipertenziyanın şiddətindən, hamiləliyin mərhələsindən və hər bir dərmanla əlaqəli potensial risklərdən və faydalardan asılıdır.
Yaxın monitorinq
Hipertenziyalı qadınlar qan təzyiqlərini və ümumi sağlamlıqlarını yaxından izləmək üçün müntəzəm prenatal müayinələrə ehtiyac duyurlar. Hamiləlik müddətində bu monitorinq hər hansı bir fəsadı aşkar etmək və lazım olduqda müalicə planını tənzimləmək üçün çox vacibdir. Hipertenziya ilə əlaqəli prenatal müayinə zamanı adətən aşağıdakı qiymətləndirmələr aparılır:
Qan təzyiqinin ölçülməsi. Qan təzyiqi səviyyələrini və hər hansısa dəyişiklikləri izləmək üçün hər prenatal müayinədə qan təzyiqi ölçülür.
Dölün böyüməsi və rifahı. Dölün böyüməsini və inkişafını izləmək üçün müntəzəm olaraq ultrasəs müayinələri aparılır. Bu qiymətləndirmələr körpənin adekvat qidalanma və oksigen almasına nəzarət məqsədlidir.
Sidik testləri. Sidikdə həddindən artıq proteinin olması kimi bilinən proteinuriyanı yoxlamaq üçün sidik testləri aparılır. Proteinuriya yüksək qan təzyiqi və orqan zədələnməsi ilə xarakterizə olunan preeklampsi üçün vacib bir göstəricidir.
Doğuşun planlaşdırılması. Doğuşun vaxtı və üsulu hipertenziyanın idarə edilməsində vacib nüansdır. Qərar müxtəlif amillərə, o cümlədən hipertenziyanın şiddətinə, hamiləlik dövrünə, ana və dölün rifahına, preeklampsi kimi ağırlaşmaların mövcudluğuna əsaslanır. Bəzi hallarda uzun müddət davam edən yüksək qan təzyiqi ilə əlaqəli ağırlaşmaların qarşısını almaq üçün erkən doğum lazım ola bilər.
Hipertenziya yaxşı idarə olunursa və başqa fəsadlar yoxdursa, vaginal doğuş tövsiyə oluna bilər. Ancaq ananın və ya körpənin sağlamlığı ilə bağlı narahatlıqlar varsa, qeysəriyyə əməliyyatı da həkim tərəfindən tövsiyə oluna bilər.
Hamiləlik zamanı hipertenziyanın idarəsi və düzgün müayinəsi ananın və körpənin rahatlığını qorumaq, vəziyyətə görə ən uyğun doğuşu seçim etmək üçün vacibdir. Hipertenziyaya nəzarət, düzgün dioqnoz və müalicə ilə onun dölə təsirlərinin qarşısını almaq üçün 055-574-70-74 mobil nömrəsi vasitəsi ilə həkim mama-ginekoloq Xanım Adıgözəlova ilə əlaqə saxlayıb müayinə üçün gün ala, həkimin məsləhət və tövsiyələrilə körpənizi sağlam və təhlükəsiz dünyaya gətirə bilərsiniz.
-
Əla həkimdir
-
Super hekimdir 👍👍👍
Çox yaxşı həkimdir,bir rəfiqəm pasiyenti olmuşdu, çox məmnun qalıb.
Əla həkimdir👍🏼
-
😍
-
Razı qaldım
-
Əla həkimdir👍🏻
İşinin peşəkarıdır.
-
-
-
Absolutely wonderful service. 6/5
-
I recently visited Dr. Xanım Adıgözəlova for my annual gynecological check-up and I must say I had an outstanding experience. From the moment I arrived at the clinic, the staff was welcoming, efficient, and made me feel completely at ease. Dr. Xanım Adıgözəlova took the time to listen to my concerns and answer all my questions. Their bedside manner was exceptional - I felt truly cared for and supported throughout the entire appointment. Xanım Adıgözəlova is clearly knowledgeable and experienced in their field, providing me with expert guidance and advice on my health.
Xanım doktor ilə müalicə prosesinin effektini görmək, digər həkimlərlə müqayisədə anlayışlı olması çox müsbətdir 😊
-
Əla həkimdir, çox bəyənirəm.
amazing person and friendly
Razı qaldım
Çox Yaxşı Həkimdir. Cox razı qaldim😊